R7 Pierwsze rewolucje mieszczańskie, historia

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Rozdział VII :Pierwsze rewolucje mieszczańskie w nowożytnej EuropieZ rewolucjami zawsze był w historii kłopot. Nie tylko dlatego, że gwałtownociš swojegoprzebiegu zaburzały one dotychczasowy bieg rzeczy i wprowadzały w różnych dziedzinach życiaradykalne zmiany. Również dlatego, że wywoływały, i wywołujš nadal, ożywionš dyskusjęhistoryków na temat samego ich pojęcia, podobieństw i różnic ich charakteru, mechanizmówprzebiegu, głębokoci. Definicje sš wšskie (czysto polityczne) i szersze wprowadzajšce dopojęcia rewolucji i inne płaszczyzny procesu dziejowego. Wrócimy do tego zagadnienia wrozdziale o rewolucji przemysłowej.Kryterium zaliczania danego konfliktu politycznego do kategorii rewolucji jest często jegopodobieństwo do rewolucji francuskiej z końca XVIII wieku czy w Rosji lat 1917-1921. Dlanaszych stuleci sš to jednak wydarzenia póniejsze. Trzeba zatem przyjšć pojęcie szersze i byćmoże niezupełnie zgodzić się z badaczem tej problematyki Charlesem Tilly, że rewolucja tozmiana u steru rzšdów w państwie, dokonana z użyciem siły, kiedy to przynajmniej dwaugrupowania wysuwajš przeciwstawne roszczenia do władzy, a każde z nich ma za sobš znaczšcšliczbę obywateli gotowych poprzeć ich żšdania. [...] W warunkach rewolucji aparat państwowyprzestaje normalnie funkcjonować; zaciera się podział na rzšdzšcych, rzšdzonych i pretendentów, anastępnie zmieniajš się kryteria przynależnoci do której z tych grup. Jest to definicja bardzowspółczesna (występujš w niej obywatele), a uwypukla ona kryteria polityczne i społeczne.Zgoda, odgrywały one istotnie znaczšcš rolę w dwóch rewolucjach wczesnonowożytnej Europy:niderlandzkiej i angielskiej, które okrela się (co również jest przedmiotem dyskusji) jakomieszczańskie (burżuazyjne). Rozpatrujšc je należy jednak wzišć pod uwagę również inne czynnikichoćby wyznaniowe i ekonomiczne. Oraz fakt, że obie te rewolucje majš swojš specyfikę.Sytuacja w Niderlandach. Holendrzy wobec habsburskiej polityki represji.Siedemnacie prowincji niderlandzkich zajmowało w Europie XVI wieku szczególnemiejsce. Położone nad dolnym brzegiem Renu i na wybrzeżach Morza Północnego, były miejscemkrzyżowania się szlaków handlowych, odmiennych kultur i wpływów politycznych. Już odredniowiecza należały do najbardziej rozwiniętych gospodarczo terenów Europy. U progu czasównowożytnych w Niderlandach kwitł handel. Na Północy zwišzany był on z morzem, zrybołówstwem, budowš okrętów, z importem zboża.; wielkim portem i orodkiem wymianytowarowej stała się Antwerpia. Południe Flandrię cechował rozwój wytwórczocirzemielniczej, szczególnie sukiennictwa. Wysoko stało wydajne rolnictwo.Znamienna była struktura społeczna Niderlandów, z zacierajšcymi się czy płynnymigranicami stanowymi (co nie oznaczało braku kontrastów i konfliktów w tej mierze). Rzšdysprawowała szlachta (i arystokracja), jako że silne i bogacšce się mieszczaństwo nie bardzowłšczało się do życia politycznego. Szlachta, wzorem burżuazji, coraz częciej zajmowała sięinwestowaniem w gospodarkę rolnš (osuszanie ziemi, budowa tam, hodowla), korzystajšc zwolnego rynku najmu, ponieważ zależnoć poddańcza chłopów zanikała.Ziemie niderlandzkie zostały zjednoczone w XV wieku przez ksišżšt Burgundii; w wynikukoligacji dynastycznych w końcu tego stulecia były już w rękach domu austriackiego, a napoczštku XVI wieku stały się częciš hiszpańskiego władztwa Habsburgów (zob. rozdz. VIII). Od1463 roku zbierały się tam Stany Generalne, a prowincje zachowywały pewnš autonomiępolitycznš, społecznš (przywileje stanowe), gospodarczš i sšdowniczš. Reprezentantem władzyhiszpańskiej był generalny namiestnik Niderlandów. Sytuacja zaczęła się zmieniać podczas rzšdówKarola V (1516-1556), któremu zależało co prawda na gospodarczym rozwoju tych ziem, ale którystarał się ograniczyć ich samorzšdnoć. Rozwój wypadków zaogniło szerzenie się w Niderlandachreformacji. Nowa wiara znalazła zwolenników szczególnie na Północy, w myl równania: silnemiasta + słaba szlachta = reformacja, które sprawdza się w geografii protestantyzmu wNiderlandach (Ch.Tilly). Katolicki Habsburg z pozycji monarchy polecił zdecydowaniewystępować przeciw reformacji. W połowie XVI wieku biskupi niderlandzcy mieli praktyczniewładzę inkwizycyjnš, a dekrety cesarza nakazywały eksterminować heretyków i ich popleczników.Syn Karola, Filip II, który przejšł Niderlandy w 1556 roku wraz z posiadłociami hiszpańskimi,zaostrzył jeszcze politykę wobec tych ziem. Uczynił z nich garnizon licznej armii hiszpańskiej,eksploatował kraj gospodarczo, wzmógł przeladowania religijne. Skutek był oczywisty: rosnšce wlatach 60-tych niezadowolenie Stanów Generalnych, opozycji arystokratycznej (m.in. WilhelmOrański, hrabia Egmont, admirał hrabia Hoorn), szlachty i mieszczaństwa z hiszpańskiegopanowania, z absolutystycznych form sprawowania władzy. Wybuchły gwałtowne rozruchyludowe (1566), skierowane głównie przeciw Kociołowi katolickiemu. Rozpoczšł się otwartykonflikt zwany przez współczesnych historyków rewolucjš w Niderlandach.Niderlandzka rewolucja mieszczańska.Filip II zdecydował spacyfikować buntujšcy się kraj siłš. Wprowadzona do Niderlandówarmia hiszpańska pod wodzš nowego ich namiestnika księcia Alby zaprowadziła rzšdy krwawegoterroru i represji (1567-1573). Jedni zostali straceni (Egmont, Hoorn), inni uszli z kraju (WilhelmOrański), ale Niderlandy zamiast siłš zostać poddane Hiszpanii zerwały się w 1572 r. do powstaniazbrojnego przeciw Filipowi II. By zrozumieć jego istotę trzeba zauważyć, że Holendrów połšczyłyteraz w oporze trzy czynniki: polityczny walki z hiszpańskim najedzcš, wyznaniowy(szczególnie w prowincjach północnych) - kalwinizm stał się elementem konsolidacji tożsamociHolendrów ponad podziałami społecznymi oraz narodowy kształtujšcego się poczucia wspólnotyinteresów w obliczu tego samego wroga. Ci, których wczeniej Hiszpanie nazwali pogardliwieżebrakami gezami, toczyli teraz walkę z Hiszpaniš na morzu (gezowie morscy),wspomagajšc również powstańców na lšdzie; w prowincjach północnych działania partyzanckieprowadzili z sukcesem tzw. gezowie leni. Stany wyzwolonych tam ziem ogłosiły WilhelmaOrańskiego namiestnikiem Niderlandów (1572). Ten przedstawiciel niderlandzko-niemieckiegoarystokratycznego rodu, wychowany na dworze w Brukseli w katolicyzmie, wrócił z Niemiec dokraju i przyjšł kalwinizm. Tymczasem silny opór Holendrów i niepowodzenia armii hiszpańskiejspowodowały, że Filip II odwołał księcia Albę (1573); w Niderlandach złagodzono represje, alepowstanie na północy trwało. Jak w każdej rewolucji, uwidoczniły się różnice interesówposzczególnych grup ludnoci. Warstwy zamożniejsze, szlachty i mieszczaństwa, zaczęły obawiaćsię zbyt radykalnych społecznie haseł rewolucji, jej pogłębienia. Prowincje południowe,zasadniczo katolickie, niechętne rozszerzajšcemu się nieprzejednanemu kalwinizmowi, mimo próbwspółpracy z północš, wolały porozumienie z Hiszpaniš (1577). Nie utrzymała się o rokwczeniejsza tzw. pacyfikacja gandawska, która pod hasłami wspólnej walki z Hiszpanamipołšczyła katolików i protestantów z obu częci Niderlandów. Prowincje z południa za cenęutrzymania przywilejów i pewnej autonomii pozostały pod panowaniem Filipa II (pokój w Arras,1579), mimo że i tam opór przeciw Hiszpanii będzie trwał i dopiero w połowie lat 80. utwierdziona swe władztwo w tej częci Niderlandów.Reakcjš siedmiu prowincji północnych (i kilku miast południa) była unia w Utrechcie(1579), które mianowały stadhouderem (namiestnikiem) Wilhelma Orańskiego. Dokonał się w tensposób brzemienny w historyczne konsekwencje podział kraju na dwie częci (póniejszš Belgię iHolandię). Uznaje się, że ten moment zamyka fazę rewolucji w Niderlandach i otwiera tam nowyokres - regularnej wojny wyzwoleńczej, walki o niepodległoć. W 1581 roku Stany Generalnepółnocy zdetronizowały Filipa II i ogłosiły niepodległoć. Insurgentom na północy nieobce byłytęsknoty monarchiczne, ale nie znaleziono odpowiedniego kandydata na koronowanego władcękraju nie był nim też stadhouder (zamordowany zresztš z poduszczenia Hiszpanii trzy latapóniej). Niderlandy północne przybrały postać swoistej federacji autonomicznych prowincji imiast-państw, z władzš wykonawczš koordynujšcš i reprezentacyjnš, a nie rzšdzšcš. Był to więc wgruncie rzeczy typ republiki. Długo jeszcze musiała ona walczyć z Hiszpaniš o utrzymanieniepodległoci. Dużš rolę odegrała tu klęska Wielkiej Armady hiszpańskiej (1588) zadana jej przezAnglię i równoczesna wojna monarchii Filipa II z Francjš. Dopiero w 1609 roku rozejm międzywalczšcymi stronami przyniósł faktyczne uznanie przez Hiszpanię niepodległoci Niderlandów. Ito wtedy dopiero na poczštku XVII wieku rozpowszechni się w Europie nazwa kraju:Zjednoczone Prowincje. Zauważa się (m.in. A. Wyczański), że swš niepodległoć, a wczeniejmożliwoć kontynuowania wojny wyzwoleńczej, Holendrzy zawdzięczali również swejnieustajšcej, wszechstronnej aktywnoci gospodarczej - na morzu i na lšdzie, prowadzonemuintensywnie handlowi, efektywnemu rolnictwu, produkcji sukna i ceramiki, rozwijajšcej sięhodowli. Zjednoczone Prowincje stanowiły nowš, wyjštkowš jakoć na mapie kontynentu. Pozwycięskiej rewolucji powstało pierwsze niefeudalne państwo, które obaliło silnš władzę monarszši w którym rzšdy sprawowała wczesnokapitalistyczna elita społeczna, składajšca się zezróżnicowanych warstw ludnoci: mieszczan, szlachty i arystokracji, kupców, bankierów,przedsiębiorców, bogatych chłopów. To włan... [ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • tejsza.htw.pl

    •