R8 Konflikt habsbursko-francuski, historia

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Rozdział VIII :Ogólnoeuropejskie znaczenie konfliktu habsbursko-francuskiego(koniec XV-połowa XVIII wieku)Można zaryzykować twierdzenie, że dobra znajomoć tego problemu ułatwia w znaczšcy sposóbniezłš orientację w podstawowych kwestiach stosunków międzynarodowych w czasachnowożytnych w Europie. Można też powiedzieć inaczej: konflikt o dominację na starymkontynencie, który przez ponad dwiecie pięćdziesišt lat był kręgosłupem polityki europejskiej(angażujšc tak liczne państwa), jest dla amatorów solidnej wiedzy o przeszłoci Europywczesnonowożytnej sprawdzianem znajomoci historii politycznej tamtych czasów, a orientacja wjego przebiegu powinna być dużym ułatwieniem dla osób, które przy różnych okazjachegzaminacyjnych - majš dowieć swej kompetencji w historii powszechnej XVI-XVIII wieku.W historiografii, a tym bardziej w podręcznikach historii, nie jest on, niestety, traktowany jakocałoć i poszczególne jego etapy sš rozbite na czšstkowe, kolejne konflikty międzynarodowe.Spróbujmy zatem przyjrzeć się temu zagadnieniu, jednemu z najznaczniejszych problemówdziejów Europy nowożytnej, w chronologicznej całoci (nie pomijajšc jego poszczególnych faz).Lektura tego rozdziału nie jest łatwa, ale też trzeba podkrelić, że przedstawianie płaszczyznypolitycznej w wykładzie historycznym, mechanizmów dziania się na tym polu, to cišgły dylematujęcia powierzchownego, które jest daleko idšcš syntezš i ujęcia porzšdkujšcego logiczny cišgwydarzeń. Wydaje się, że wobec przesłania serii Zrozumieć dzieje trzeba tu wystawić Czytelnika natę trudniejszš próbę.Państwa zaangażowane w konflikt.Rywalizacja o przewagę w Europie dotyczyła zasadniczo dwóch stron: Francji iHabsburgów, ale zaangażowała właciwie, a co najmniej przycišgała uwagę, państw całegokontynentu, różnych stolic - od Lizbony i Madrytu po Moskwę i od Sztokholmu poKonstantynopol. Bezporednio brały w niej udział: Francja, Hiszpania, Rzesza niemiecka, państwawłoskie. Porednio zaangażowane były: Skandynawia, Czechy, Węgry, Polska (chciałbympodkrelić jej rolę), Szwajcaria, Anglia, Niderlandy, Turcja (dyskusyjny jest udział Rosji).Od schyłku XV wieku dwa główne państwa kandydujš do hegemonii w Europie Francja iHiszpania. Oba centralizujš się. Francja po wojnie stuletniej wzmacnia swš tożsamoć narodowš,jednoczy się terytorialnie (Burgundia, Pikardia, Prowansja, Bretania), ale prowincje Artois iFranche-Comt do których rocili pretensje Walezjusze, znalazły się w rękach Habsburgów.Będzie to jeden z punktów zapalnych we wzajemnych stosunkach. We Francji obserwujemy wzrostwładzy królewskiej. Następuje reorganizacja armii, w której liczy się zwłaszcza lekka jazda,zaciężna piechota, artyleria. Słabszš stronš Francuzów była flota. Monarchia Walezjuszy byłazainteresowana Włochami jako terenem ekspansji. Plany opanowania Półwyspu Apenińskiegoodpowiadały wszystkim: królowi, arystokracji, szlachcie i mieszczaństwu. Były tego powodyzarówno w sferze politycznej, jak gospodarczej. Kupcy, bankierzy, zwišzani byli interesami zmiastami Włoch. Głównym rywalem Francji na tym terenie była wkraczajšca w nowš eręHiszpania. I tu, po małżeństwie Izabeli Kastylijskiej z Ferdynandem Aragońskim (1469) ipołšczeniu tych państw uniš personalnš, obserwujemy wzrost władzy centralnej. Monarchia madobrš, narodowš piechotę, rozwiniętš flotę. Patronuje wyprawom dalekomorskim (przypomnijmyKolumba). Aragonia tradycyjnie rozwija swš aktywnoć morskš w basenie Morza ródziemnego,podczas kiedy Kastylia orientuje się ku Atlantykowi, ku Nowemu wiatu.Była jednak trzecia siła, która miała liczyć się w europejskiej rywalizacji ekspansywnadynastia Habsburgów. W swym władaniu mieli oni u schyłku XV wieku kraje dziedziczne lubodziedziczone: Austrię (stšd też inna ich nazwa dom austriacki), Styrię, Karyntię, Tyrol, Krainę,Triest oraz perłę swych posiadłoci księstwo Burgundii, na które składały się Niderlandy,Alzacja, Lotaryngia i owo sporne z Francuzami Franche-Comt Oprócz tego Habsburgowiepanowali w Rzeszy niemieckiej, gdzie byli tradycyjnie obierani na cesarzy. Władza centralna byław Niemczech słaba, ale za Maksymiliana I (1486-1519) rosła. Habsburgowie mieli słabszš armię,słabš jazdę, lepszš artylerię. Ale dysponowali broniš bardzo skutecznš: była niš wypróbowanapolityka mariaży dynastycznych. Wydawane zręcznie za mšż Habsburżanki (wcale nie urodziwe!)pozwalały domowi austriackiemu poprzez odpowiednie koligacje opanowywać kolejne trony lub,co najmniej, zyskiwać w wielu krajach wpływy polityczne. Tak będzie niebawem w Hiszpanii.Natomiast fakt, że posiadłoci Habsburgów na południu sięgały aż po Triest już teraz kierowały ichzainteresowanie również ku Italii.Wojny włoskie (1494-1559).Celem i miejscem pierwszego etapu rywalizacji europejskiej stały się Włochy, stšd fazę tęnazywa się okresem wojen włoskich. Jego przedstawienie jest podstawš dla zrozumienia całocipodjętego w tym rozdziale zagadnienia. W końcu XV wieku Półwysep Apeniński zajmowałkluczowe miejsce w Europie, był ważny ze względów politycznych i ideologicznych (papiestwo),stanowił pomost na Bliski Wschód. Włochy były rozwinięte gospodarczo, bogate, atrakcyjnekulturalnie (epoka odrodzenia), a przy tym rozbite politycznie (zob. rozdz. III). Cóż może byćbardziej pocišgajšcego dla opanowania takiego terytorium, potencjalnie łatwego łupu? Tymbardziej, że w samych Włoszech oczekiwano, iż zatargi wewnętrzne (m.in. konflikty papieża zNeapolem, z opozycjš w Rzymie, spory rodu Sforzów o władzę w Mediolanie) rozwišżeinterwencja z zewnštrz, zza Alp.Geneza wojen nie jest interpretowana jednoznacznie. Dawniej podkrelano przedewszystkim czynniki personalne, osobiste ambicje króla francuskiego Karola VIII (1483-1498),który chciał przez nie dodać swej władzy splendoru (guerres de magnificence). Zwracano uwagę nakontynuowanie przez niego rycerskich ideałów redniowiecza, na prawa Andegawenów doKrólestwa Neapolu, odzyskanie którego miało być wstępem do zdobycia Cypru, Jerozolimy izorganizowania krucjaty antytureckiej. Dzisiaj dodaje się czynniki polityczne zwišzane zrywalizacjš w Europie, a zwłaszcza fakt wyjštkowej zgodnoci interesów społecznych igospodarczych wszystkich warstw we Francji.Karol VIII uregulował wpierw (z ustępstwami)stosunki z sšsiadami, Angliš i Aragoniš, by w 1494 rokuprzekroczyć Alpy i odbyć wspaniałš promenadęzdobywczš od Mediolanu przez Florencję, Rzym doNeapolu, gdzie w następnym roku koronował się nakróla. Skutek mógł być tylko jeden: utworzenieantyfrancuskiej koalicji ksišżšt włoskich, do którejdołšczył cesarz oraz Ferdynand i Izabela hiszpańscy.Powstała w ten sposób antyfrancuska Liga wenecka;Francuzi musieli się wycofać z Włoch. Hiszpanie zajęliNeapol.Wojny włoskie wznowił następca Karola VIII,Ludwik XII. Jak gdyby wycišgajšc wnioski zniepowodzenia swego poprzednika, postawił sobie celrealniejszy i ostrożniejszy: opierajšc się na prawachdziedzicznych zdobycie Mediolanu. Pozyskałsojuszników włoskich, papieża, Wenecję, Florencję i w1499 roku zrealizował swe plany. By utrzymać to czegopragnšł, czyli Mediolan, musiał jednak chcieć więcejKrólestwa Neapolu. Porozumiał się więc z Hiszpaniš wsprawie jego podziału (1500). Szybko doszło wszakże doanimozji między obu koronami i do wojny, któraprzyniosła zwycięskiej Hiszpanii władztwo nad tymmajšcym dla niej pierwszorzędne znaczenie państwem(obejmujšcym też Sycylię i Sardynię). Wkrótce Francjastraciła również Mediolan, angażujšc się za namowšpapieża Juliusza II w wojnę z Wenecjš (w ramach Ligiw Cambrai, 1508). W tej fazie konfliktu szczególnieznamienne sš cišgłe przewroty przymierzy. Kiedyzwycięstwa zaczęli odnosić Francuzi, zawišzała sięprzeciwko nim Liga więta (1511) papieża, Wenecji,Hiszpanii i Anglii. W efekcie francuskie planypanowania we Włoszech upadły. Już w następnym rokuwojska Ludwika XII musiały wycofać się do Francji.Trzy lata póniej kolejny król Francji Franciszek I stanšł więc u progu swego panowaniaprzed takim samym zadaniem w polityce włoskiej jak jego poprzednicy. Przedsięwzišł wyprawę zaAlpy i po krwawej bitwie pod Marignano (1515) odzyskał Mediolan. wietne zwycięstwo nadwalczšcymi w tym starciu Szwajcarami doprowadziło do podpisania w następnym roku weFryburgu wieczystego pokoju francusko-szwajcarskiego, respektowanego póniej konsekwentnie (inie naruszonego do dzisiaj). Francja znowu dominowała w północnych Włoszech, czego wyrazembył korzystny dla Franciszka I konkordat w Bolonii zawarty w 1516 roku z papieżem Leonem X(zob. rozdział IV). Traktat z następnego roku sankcjonował sojusz francusko-habsburski. Nastšpiłokilka lat spokoju.Równoczenie jednak wzrastała w tym czasie potęga domu austriackiego. W 1506 rokuKarol I Habsburg, wnuk cesarza Maksymiliana, a syn księcia Burgundii Filipa Pięknego i JoannyObłškanej, córki Ferdynanda Aragońskiego i Izabelli Kastylijskiej, stał się, po mierci ojca,dziedzicem Niderlandów i Franche-Comt W 1515 roku objšł tam samodzielne rzšdy po okresieregencji swego dziadka. W następnym roku, po mierci tecia Ferdynanda V Katolickiego, zostałwładcš Hiszpanii wraz z Królestwem Neapolu, zdobyczami w północnej Afryce i Amerycerodkowej. Równoczenie doszło, w 1515 roku w Wiedniu, do zawarcia sojuszniczego układumiędzy Jagiellonami i Habsburgami. Wystarczy rzut oka na mapę, by stwierdzić, że Francjaznalazła się w kleszczach ekspansywnego domu austriackiego. Sama nie była państwem słabym,ale groziło jej pogorszenie sy... [ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • tejsza.htw.pl

    •