Racki, kryminalistyka, introduction to forensic science

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->Uniformitarianizm a katastrofizm – dwie odmienne wizjehistorii Ziemi?Grzegorz RackiWydział Nauk o Ziemi, Uniwersytet Śląski, Będzińska 58, 41-200 Sosnowiec; e-mail: racki@us.edu.plWszechobecny do niedawna dogmat w naukach geologicz-nych głosił, iż uniformitarianistyczny paradygmat, zapropo-nowany pod koniec XVIII w. przez Jamesa Huttonai sformułowany ostatecznie przez „ojca geologii” Karola Lyel-la (1830–1832), a następnie wsparty darwinowskim modelemgradualizmu w biologii ewolucyjnej, jest jedyną racjonalnąi prawdziwą interpretacją historii naszej planety. W oryginal-nym XIX-wiecznym ujęciu, sztandarowe hasło aktualizmu„teraźniejszość jest kluczem do przeszłości” i zasada, iż tempoprocesów ziemskich było zawsze stałe, miały stanowić prze-ciwstawienie irracjonalistycznej, nawiązującej do kreacjoni-zmu, rewolucyjnej wizji dziejów Ziemi. Ta szkoła naukowazostała zainicjowana przez Georgesa Cuviera w formie „révo-lutions de la surface du Globe” (Cuvier, 1812, 1831). Niemniejjednak, cyklicznie powtarzające się kataklizmy/wymieraniai akty stworzenia są niesłusznie przypisywane temu wielkie-mu paleontologowi (Ager, 1993); to „niedźwiedzia przysługa”jego ucznia Allcide’a d’Orbigny’ego. Ów rzekomo nienauko-wy katastrofizm sprzed równo 200 lat był bowiem całkiemudaną próbą syntezy szybko rozwijającej się wiedzy na tematcharakteru zapisu stratygraficznego. Potwierdza to też przy-padek zignorowanych wówczas punktualistycznych idei Pa-tricka Matthew, opisany niedawno przez Michaela Rampino(2011).Celem referatu jest: (1) wykazanie, iż totalne przeciwsta-wienie teorii Cuviera i Lyella nie całkiem odpowiada praw-dzie historycznej (Hallam, 1983; Ager, 1993), jak również (2)historia biosfery, w obecnym jej rozumieniu, nawiązuje bar-dziej do modeli punktualistycznych (zaburzanej równowagi)niż ortodoksyjnie gradualistycznych. Jak opisał to Ager(1973): zapis stratygraficzny jest jak życie żołnierza, „długieokresy nudy rozdzielone epizodami walki o życie". Ilustracjąewoluującej w tym kierunku myśli geologicznej są koncepcjejednostek ekologiczno-ewolucyjnych (Boucot, 1983) i global-nej stratygrafii zdarzeń (Walliser, 1996). Rzadkie zdarzeniai katastrofy ekologiczne, nierzadko mające uwarunkowaniao skali energetycznej niespotykanej w czasach historycznych,są obecnie powszechnie akceptowanym elementem dziejówZiemi i współczesnej teorii ewolucji (Gretener, 1967; Ager,1973; 1993; Hsü,1989; Hoffman, 1997; Baker, 1998; Palmer,2003; Marriner et al., 2010). Jednoznacznym zapisem tego jestpięć wielkich wymierań w trakcie fanerozoiku. Nawet jeślikażde z nich jest przedmiotem większej czy mniejszej kontro-wersji co do przyczyn drastycznej redukcji bioróżnorodnościw skali globalnej, to coraz częściej tej rangi kryzysy biotycznełączone są z wielkoskalową aktywnością wulkaniczną (Racki,2009, 2012).Nie ulega też wątpliwości, iż przez dekady negowanywpływ czynników pozaziemskich, przede wszystkim uderzeńbolidów, musi być poważnie rozpatrywany jako jedna z przy-czyn tego typu apokaliptycznych perturbacji globalnego eko-systemu, co jednoznacznie udowodniono dla granicykreda–paleogen (Reimold, 2007; Nield, 2011; Racki, 2012). Towłaśnie rok 1980 (publikacja pracy zespołu Luisa Alvarezaw „Science” o pozaziemskim podłożu wyginięcia dinozaurów)jest dziś zwykle uznawaną datą spektakularnego zwycięstwateorii uniformitarianizmu katastroficznego (termin użyty poraz pierwszy przez Derka Agera już w 1973 r.). Przy rekon-strukcjach kopalnych środowisk, przejawem odejścia od de-dukcyjnego sposobu myślenia w paleoekologii jest „ancienttaxonomic uniformitarianism” („to przeszłość jest kluczem doprzeszłości”; Dodd & Stanton,1981). Z drugiej strony, wielujest totalnie zapomnianych prekursorów tego zrywaniaz okowami metodologii aktualistycznej, a także żmudnegowprowadzania różnych neo-katastroficznych herezji do na-ukowego “mainstreamu” – zwłaszcza wśród badaczy nie-mieckich (np. hipoteza ziemskiego impaktu meteorytuReinolda Reichenbacha z 1858 r.) i rosyjskich (np. scenariuszkataklizmu wulkanicznego Dymitra Soboleva z 1928 r.). Sed-no tej pełzającej rewolucji naukowej, skutkującej dopiero podkoniec XX wieku ustanowieniem bardziej holistycznego pa-radygmatu do rozumienia geologicznej historii Ziemi, trafniepodsumował Kenneth Hsü (1989, s. 753): “Jako osobnikiHo-mo sapiens, o zbiorowej pamięci krótszej niż 10 tysięcy lat,bylibyśmy aroganccy naśladując Lyella i zakładając, że do-świadczyliśmy wszystkiego co jest możliwe, podczas gdygeologia mówi nam, że tempo i energia naturalnych proce-sów nie pozostawały niezmienne w ciągu miliardów lat dzie-jów geologicznych”. Prawie identyczne zapatrywaniapojawiły się już w momencie wprowadzenia doktryny rady-kalnego aktualizmu przez Lyella (Hallam, 1983; Nield, 2011),ale dopiero obecnie zdajemy sobie coraz lepiej sprawę, iż bezdogłębnego poznania przeszłości naszej planety nie będziemyw stanie ani zrozumieć teraźniejszości, ani prognozowaćprzyszłości. „The Past is the Key to the Present” – to zresztątytuł okolicznościowego tomu londyńskiego TowarzystwaGeologicznego, wydanego w 1998 r. z okazji… dwusetnejrocznicy urodzin Karola Lyella.Bibliografia:Ager, D., 1973. The Nature of the Stratigraphical Record.John Wiley.Ager, D., 1993. The New Catastrophism: The Importance ofthe Rare Event in Geological History. Cambridge UniversityPress.Alvarez, L.W. et al., 1980. Science, 208: 1095–1108.Baker, V.R., 1998. W: Blundell, D.J. & Scott, A.C. (eds.), Geo-logical Society of London, Special Publications,143: 171–182.Boucot, A.J., 1983. Journal of Paleontology, 57: 1–30.Cuvier, G., 1812. Discours préliminaire. W: Recherches surles Ossements Fossiles de Quadrupèdes. Deterville, Paryż.Cuvier, G., 1831. A Discourse on the Revolutions of the Sur-face of the Globe, and the Changes Thereby Produced in thegy.19thcenturyscience.org/books/1831-Cuvier-Revolu-tions/1831-Cuvier-Revolutions.pdf.Dodd, R. & Stanton, R.J., 1981. Paleoecology: Concepts andApplications. John Wiley.Gretener, P.E., 1967. AAPG Bulletin, 51: 2197–2206.Hallam, A., 1983. Great Geological Controversies. OxfordUniversity Press.Hoffman, A. 1997. Wokół ewolucji. Państwowy Instytut Wy-dawniczy.Hsü, K.J., 1989. Journal of the Geological Society, 146:749–754.Lyell, C., 1830-1833. Principles of Geology, vol. I-III. Murray,oks/1850-Lyell-Principles/1850-Lyell-Principles.pdf.Marriner, N. et al., 2010. Global and Planetary Change, 74:43–48.47Nield, T., 2011. The Falling Sky: The Science and History ofMeteorites and Why We Should Learn to Love Them. LyonsPress, Guilford, CT.Palmer, T., 2003. Perilous Planet Earth. Catastrophes and Ca-tastrophism through the Ages. Cambridge University Press.Racki, G., 2009. Kosmos, 58: 529–545.Racki, G., 2012. Acta Palaeontologica Polonica, 57: 681–702.Rampino, M.R., 2011. Historical Biology, 23: 227–230.Reichenbach, R., 1858. Annalen der Physik und Chemie, 181:551–563.Reimold, W.U., 2007. South African Journal of Geology, 110:1–46.Sobolev D.N., 1928. Zemla i Zhizn, III. O Prichinakh Vymira-nya Organizmov. Nauchno-Popularnaya Biblioteka Ukrain-skogo Otdelenya Geologicheskogo Komiteta, 1: 1–75. Kijów.Walliser, O.H. (ed.), 1996. Global Events and Event Stratigra-phy in the Phanerozoic. Springer.48 [ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • tejsza.htw.pl

    •