R, Słownik biblijny

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
rabbi [hebr., m�j pan, mistrz], pe�ne sza-cunku okre�lenie u�ywane w odniesieniudo uczonych w Pi�mie, w j�zyku aram.rabbuni ( 20,16). Rabin jest od �rednio-wiecza funkcjonariuszem kultu (z wyboru)gminy �ydowskiej; przys�uguje mu orzecz-nictwo w sprawach rytua�u, interpretacjaprawa �ydowskiego, sprawowanie nadzorunad nauczaniem.Rachela [hebr. rachel = macierzy�stwo],m�odsza c�rka Labana, �ona Jakuba(syna Izaaka), kt�ry pracowa� u Labanaprzez czterna�cie lat, aby m�c j� po�lubi�(Rdz 29,6-31). By�a matk� J�zefa iBeniamina, przy kt�rego urodzeniuzmar�a (Rdz 35,16-20). Gr�b Racheliznajduje si� w miejscowo�ci Rama, ok.8 km na p�noc od Jerozolimy (1 Snt10,2; r 31,15).Lit. S. Zweig Der Bergrabene Leuchter (1937,�wiecznik pogrzebany), "Rachela przeciw Bo-gu", legenda.Rafa� [hebr. rafael = B�g uzdrowi�], ar-chanio� przedstawiony w Ksi�dze Tobiasza(Tb 3,17; 12,15) jako opiekun ludzi; za-nosi� modlitwy wiernych przed obliczeBoga. Zob. archanio�.Ikon. Rembrandt Archanio� opuszczaj�cy domTobiasza !1637, Luwr, Pary�).raj. Septuaginta okre�la tym terminemcudowny ogr�d, w kt�rym B�g umie�ci�pierwszego cz�owieka (Rdz 2,7); ros�ytam, po�r�d bujnej ro�linno�ci i dzi�kiobfito�ci wody, drzewo �ycia i drzewopoznania dobra i z�a. Raj zosta� nazwa-ny ogrodem Eden, przep�ywa�y prze-ze� cztery rzeki, w tym Tygrys i Eu-frat (Rdz 2,10). Lokalizacja geograficznazmienia si� w zale�no�ci od tradycji. Odczasu kiedy Adam i Ewa zostali wygnaniz raju, wej�cia do ogrodu strzeg� cherubi-ni z ognistymi mieczami. Literatura mi�-dzytestamentowa (zw�aszcza Ksi�ga Heno-cha i Ksi�ga Ezdrasza) zawiera bardzo licz-ne opisy raju. W NT jest wzmiankowanytrzy razy: Jezus na krzy�u o�wiadcza na-wr�conemu �otrowi, �e ten "dzi� jeszczeb�dzie z Nim w raju" (�k 23,43). Pawe�wspomina go w zwi�zku z prze�yt� eksta-z� (2 Kor 12,4). Wreszcie w Apokalipsie�w. Jana (Ap ?,7), zostaje dana obietnica:"Zwyci�zcy dam spo�y� owoc z drzewa�ycia, kt�re jest w raju Boga". Tradycyjnyobraz raju pochodzi bardziej z opisu ogro-du w Pie�ni nad Pie�niami ni� z Ksi�giRodzaju, poematy nawi�zuj� do szcz�ciab�d�cego udzia�em pi�ciu zmys��w, pos�u-�y�y one jako inspiracja do "ogrod�w mi-�o�ci" w �redniowiecznych romansach ry-cerskich.Lit. Dante Boska komedia (1307-21, wyd. pol.1947), raj znajduje si� w niebie. Prowadzi doniego dziewi�� kr�g�w sfer kr���cych po corazdalszych orbitach i coraz szybszym ruchem wo-k� nieruchomej Ziemi, zgodnie z systememPtolemeusza. Ponad sferami - kr�gami znajdu-je si� owo �wietliste Empireum, gdzie B�gja�nieje wspania�ym blaskiem. T.A. d'Aubign�Les Tragiques (1616, Rymy tragiczne), raj tonowe Jeruzalem, "nowa ziemia i nowe miasto",gdzie "wszystkie nasze doskona�e mi�o�ci spro-wadzaj� si� do jednej mi�o�ci, jak nasze naj-pi�kniejsze dni skondensowane s� w jednympi�knym dniu". P. Claudel Cantate a troix voix(1911, Kantata na trzy g�osy).Ikon. Raj ziemski: kapitel z XII w. (Cluny);J. Bassano (XVI w., Rzym); Ch. Gleyre (1874,Lozanna); H. Bosch Ogr�d rozkoszy ziem-skich i niebia�skich (.1510-15, Prado, Madryt).N. Poussin Wiosna lub raj ziemski (1660, Luwr,Pary�). Raj: Giovanni di Paolo (1460, Siena);Tintoretto (1588, Wenecja; szkic w Luwrze);G. Lanfranco (1621, Rzym). J. Martin Raj-skie R�wniny (1853, Londyn). M. Denis Raj(1912, Pary�). Dzieje Rajskie, cykl arras�w(po�. XVI w., warsztaty brukselskie, Pa�stwo-we Zbiory Sztuki na Wawelu, Krak�w).Muz. K. Penderecki Raj utracony (1978). Ne-gro spirituals na temat drogi wiod�cej do raju:Swing low, sweet chariot (Ostro�nie jed�, pi�knyrydwanie); This train (Ten szlak); On my way,get on my travelin'shoes (W drog�, wk�adam po-dr�ne buty).Ramzes II [egipskie, sp�odzony przezRe], faraon, trzeci w�adca (ok. 1304-ok.1236 p.n.e.) XIX dynast��, pobi� Hety-t�w pod Kadesz, by� wielkim budowni-czym (m.in. �wi�tynia w Abu Simbel). Naokres jego rz�d�w datuje si� zazwyczajwyj�cie Hebrajczyk�w z Egiptu, pod wo-dz� Moj�esza.Rebeka, c�rka Aramejczyka Betuela zCharanu, �ona Izaaka. Pochodz�cy zCharanu Abraham wys�a� swego s�ug�Eliezera do ojczystego miasta, aby wybra�on tam �on� dla jego syna Izaaka. Przystudni miejskiej Eliezer spotka� Rebek�i rozpozna� w niej t�, kt�r� B�g przezna-czy� Izaakowi (Rdz 24). Rebeka okaza�asi� niep�odna, tak jak Sara. Izaak b�aga�Boga, aby obdarzy� go potomstwem, i Re-beka po 20 latach ma��e�stwa zasz�aw ci��� i wyda�a na �wiat bli�ni�ta - Eza-wa i Jakuba.Lit. � J. Kasprowicz Rebeka (Hymny, 1922).requiem [�ac. requies = odpoczynek],rekwiem, w liturg�� Ko�cio�a katolickiego- msza �a�obna za zmar�ych. Nazwa po-chodzi od pierwszych s��w introitu tejmszy: requiem aeternam dona eis, Donaine[�ac., wieczny odpoczynek racz im da�,Panie].Muz. J. Ockeghem Requiem (XV w., pierwszezachowane). J. Gilles Messe des morts (1958).W.A. Mozart Requiem d-Moll KV 626 (1791).H. Berlioz Grande Messe des morts opus 5(1837). F. Liszt Requiem (1868). G. Verdi Re-quiem (1874). F. Gounod Messe de Requiem(1842). J. Brahms Ein deutsches Requiem(1857-68, Niemieckie requiem); A. dyo'r�kRequiem b-moll (1857-59). G. Faur� Messede Requiem (pierwsza wersja 1877, druga-1888-91). G. Puccini Requiem (1905); M. Du-rufl� Requiem (1947). K. Penderecki PolskieRequiem (XX w). B. Britten Sinfonia da Re-quiem (1940), War requiem (1961, Requiemwojenne).robak, symbol tego, co pe�za, co jest s�a-be, co zas�uguje na pogard�. Sprawiedliwyopuszczony przez Boga, wzywaj�cy Go,nie otrzymuj�c odpowiedzi, nazywa siebie"robakiem, a nie cz�owiekiem" (Ps 22,7),"po�miewiskiem ludzkim". Robak sym-bolizuje tak�e rozk�ad: ogie� i robakiwsp�lnie niszcz� zw�oki, rzucone w doli-nie ~ Gehenny, kt�ra nast�pnie stanie si�wysypiskiem �mieci Jerozolimy. Metafo-rycznie - sumienie grzesznik�w, skazanena wieczn� m�k� wyrzut�w, podobne jestdo plugastw gehenny, gdzie "robak ich nieumiera i ogie� nie ga�nie" (Mk 9,48).rosa. W krajach, w kt�rych latem deszczw�a�ciwie nigdy nie pada, rosa jest nie-zwykle wa�na do prze�ycia. W Bibl�� rosauwa�ana jest za symbol bujnego �ycia(Rdz 27,28). Przeno�nie rosa oznacza towszystko, co bezszelestnie i w spos�b nie-dostrzegalny przynosi och�odzenie i b�ogo-s�awie�stwo, tak jak prawdziwa rosa jestnim dla ro�linno�ci. Rosa jest symbolemBo�ego, o�ywczego b�ogos�awie�stwa.rozdziera� szaty. Ubi�r mo�e �wiad-czy� o tym, czym dany cz�owiek jest,co robi, co odczuwa. Chc�c wyrazi�sw�j smutek (Rdz 37,34), przera�enie(2 Krl 22,11), gniewne zdumienie luboburzenie (Mt 26,65; Dz 14,14), czyskruch� (~ 12,13), a wi�c swe najg��b-sze poruszenie, m�czy�ni rozdzierali sweszaty. Jest to r�wnie� spos�b wyra�ania�a�oby.rozg�asza� na dachach. Mieszka�cykraj�w Wschodu cz�sto gromadz� si� wie-czorami na tarasach na dachach dom�waby odetchn�� �wie�ym ch�odnym powie-trzem, gdzie prowadz� o�ywione i ha�a�li-we rozmowy. Opowiadaj� sobie naj�wie�-sze nowiny. Jezus prosi� swoich uczni�waby rozg�aszali na dachach to, co On impowiedzia� na osobno�ci ("na ucho"), niel�kaj�c si� prze�ladowa� (Mt 10,27).Z. i p. Rozg�asza� na dachach.rozwi�zywanie ~ zwi�zywanie - roz-wi�zywanie.rozw�d ~ oddalenie �ony.ryba. S�ownictwo biblijne nie rozr�niadok�adnie r�nych gatunk�w zwierz�twodnych. Prawo izraelskie zabrania�o je-dzenia mi�czak�w, �ab, w�gorzy; nato-miast zwierz�ta maj�ce p�etwy i �usk� sta-nowi�y wa�n� cz�� po�ywienia. Ryby�owiono g��wnie w jeziorze Genezaret.Sprowadzano tak�e z Egiptu ryby solonei suszone. Ewangelie wielokrotnie m�wi�o posi�kach z�o�onych z chleba i ryb(Mt 14,17). W epoce prze�ladowa� pierw-si chrze�cijanie przyj�li jako tajny znakrozpoznawczy wizerunek ryby, gdy� literys�owa gr. ichthys (ryba) s� pocz�tkowymiliterami s��w gr. Iesous Christos Theou yiosSoter (Jezus Chrystus Syn Bo�y, Zbawi-ciel).Ikon. Ryby wyst�puj� w scenach stworzenia(Tintoretto, XVI w., Wenecja), chrztu Chry-stusa (szczeg�lnie w sztuce roma�skiej: mozai-ka z XIV w., bazylika �w. Marka w Wenecji),w cyklu Jonasza (posadzka ko�cio�a w Akwilei,IV w.). Jezus i Jego uczniowie dziel� chleb i ry-by (mozaika w bazylice San Apollinare Nuovo,VI w., Rawenna; Codex z Rossano, VI w., Ka-labria). Monstrualne ryby wyst�puj� tak�e po-�r�d best�� przedstawionych przez H. Boschaw tryptyku Kuszenie �w. Antoniego (ok. 1485--1510, Lizbona).rze� niewini�tek, okre�lenie zwi�zanez masakr� nowo narodzonych ch�opc�ww Betlejem, dokonan� na rozkaz Heroda~Wielkiego, kiedy ten dowiedzia� si� odtrzech m�drc�w, �e narodzi� si� przy-sz�y kr�l �ydowski (~LTt 2,1-17). Ewangeli-sta Mateusz widzi w tej rzezi wype�nieniesi� proroctwa Jeremiasza (~r 31,13-16):"W Rama daje si� s�ysze� lament i gorzkip�acz. Rachel op�akuje swoich syn�w, niedaje si� pocieszy�, bo ju� ich nie ma. Tom�wi Pan: Powstrzymaj g�os tw�j odlamentu... bo jest nagroda na twe trudy".Lit. Hymn Prudencjusza w j�zyku �ac. (mi�dzy398 a 405). F. de :Malherbe Les Laque� de saintPierre (158�, �zy �w. Piotra). Ch. P�guy ss, LeMist�re des saint Inocents (1912, Misterium�wi�tych Niewini�tek) rozwa�a tajemniczy lostych dzieci, jedynych, kt�re odda�y �ycie za Je-zusa nie znaj�c Go nawet, i przypomina strasz-liw� rze�.Ikon. Rze� niewini�tek by�a tematem podej-mowanym przez rze�biarzy i malarzy kate-dra Notre-Dame w Pary�u, portal p�nocny(XII w.); G. Pisano, ambona w ko�ciele SanAndrea, rze�ba (1301, Pistoia); P. Bruegel st.(1566, Wiede�); N. Poussin (16?6, Pary�).rzuci� w kogo� kamieniem ~ ka-mie�. [ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • tejsza.htw.pl

    •