Psychologiczne podstawy trudności i niepowodzeń szkolnych [NOTATKI], ...

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
MODELE WYJAŚNIANIA TRUDNOŚCI W NAUCE (NIEPOWODZEŃ SZKOLNYCH)
1.
UJĘCIE NEUROPSYCHOLOGICZNE
Zgodnie z tym ujęciem istnieje zależność pomiędzy poszczególnymi modalnościami zaangażowanymi w proces
uczenia się a funkcjonowaniem mózgu, tak więc przyczyną niepowodzeń może być zaburzenie funkcjonowania
analizatora wzrokowego lub słuchowego.
W tym modelu wskazuje się na związek pomiędzy zaburzeniem analizowania i organizowania informacji
niezbędnych do opanowania umiejętności i wiedzy a mikrouszkodzeniami mózgu.
(dysleksja wzrokowa

dziecko nie rozróżnia znaków graficznych, które są do siebie podobne, np. b; p; t; l )
2.
UJĘCIE ROZWOJOWE
W perspektywie tej kładzie się nacisk na zależność pomiędzy osiągniętym przez dziecko poziomem dojrzałości a
wymaganiami w procesie nauczania.
Uczenie się nie jest procesem jednorodnym bowiem każdy kolejny etap wymaga coraz bardziej złożonych
sprawności.
Wiele dzieci z zaburzeniami zdolności uczenia się przejawia objawy:
- ogólnej niedojrzałości lub
- niedojrzałości w funkcjonowaniu społecznym i emocjonalnym.
Bariery w myśleniu jako przyczyny niepowodzeń szkolnych:
1)
bariery podmiotowe (tkwiące w człowieku)

bariery umysłowe – wiążą się one z funkcjonowaniem wyobraźni myślenia (przyczyna jest: niski rozwój tych
procesów, w tym sztywność myślenia, błędne nastawienie poznawcze)
Konwergencja – dążenie do jednego rozwiązania
Fiksacja funkcjonalna – przywiązanie się do jednej funkcji przedmiotu i nieumiejętność zastosowania go w
innej roli
Pojawia się tzw. „wyuczona bezradność” a w efekcie niechęć do podejmowania wysiłku intelektualnego.
2)
bariery osobowościowe

niskie poczucie własnej wartości i niska samoocena, brak wiary we własne siły oraz konformizm. (dążenie
do uniknięcia porażki, a nie dążenie do osiągnięcia sukcesu)
3)
bariery emocjonalno – motywacyjne tj.:
- błędne nastawienie emocjonalne
- brak motywacji
- przewaga motywacji zewnętrznej
4) bariery psychospołeczne – panujący w szkole klimat czy zwyczaje. Np.:
- wytwarzanie w dzieciach przekonania że na wszystkie pytania istnieje z góry sformułowana odp. A rzeczą
najważniejszą jest trzymanie się wskazówek
- hamowanie samodzielnego i krytycznego myslenia
*jakość współpracy między domem a szkołą;
*niedostosowanie programu nauczania do możliwości uczniów w danym wieku; brak indywidualizacji programu
w zależności od :
- ogólnego poziomu inteligencji dziecka
- specyfiki i rodzaju inteligencji
(typy inteligencji: 1) lingwistyczna; 2) Matematyczno-logiczna; 3) wizualno-przestrzenna; 4) muzyczna; 5)
interpersonalna; 6) Intrapersonalna; 7) Kinestetyczna )
3.
UJĘCIE ŚRODOWISKOWE
Zwraca się tu uwagę na:
- zmienne sytuacje i
- indywidualne historie uczenia się dzieci.
Funkcjonują one bowiem w środowiskach, które mogą być bezpośrednią przyczyną niepowodzeń.
1
Środowiskowe uwarunkowania niepowodzeń szkolnych:
Środowisko Rodzinne:
1)
materialne
2)
mieszkaniowe
3)
status materialny
istnieje zależność między niepowodzeniami szkolnymi a tymi trzema uwarunkowaniami. Mają tu znaczenie: liczba
pomieszczeń, wyposażenie mieszkania, kwota wynagrodzeń rodziców, ilość czasu poświęcanemu dziecku,
odżywianie dziecka, itp.
Istnieją rodziny żyjące w niedostatku ale wydolne wychowawczo, status materialny nie determinuje przyczyn
niepowodzeń.
4)
kultura życia codziennego

ubóstwo materialne często współwystępuje z ubóstwe kulturalnym. Niski poziom
kultury rodziny powoduje trudności w nabywaniu tych umiejętności, które są oparte na słowie.
Ważnymi wyznacznikami powodzenia w nauce są także: potrzeby kulturalne rodziny, poziom wykształcenia
rodziców, kultura językowa i techniczna środowiska rodzinnego, warunki do rozwoju czytelnictwa.
5)
stosunki prawno?-społeczne rodziny

sytuacje obniżające prestiż rodziny, nagłe zmiany w sytuacji życiowej
dziecka oraz brak stabilizacji uczuciowej w rodzinie, przyczyniają się do powstawania niepowodzeń szkolnych.
Szczególnie trudna jest sytuacja szkolna dziecka, którego rodzice rozwodzą się – „katastrofa wychowawcza”.
Dziecko skupione jest na rozwodzie a nie na nauce; jest przygnębione, dominuje u niego poczucie winy i
przygnębienie. Zmniejsza się motywacja do wysiłku intelektualnego, gorsza zdolność do radzenia sobie w
sytuacjach trudnych.
6)
Uzależnienia rodziców

panuje zaburzenie komunikacji wewnątrzrodzinnej więzi pomiędzy członkami
rodziny, czy otoczeniem społecznym.
Występują braki w nauce spowodowane nieobecnością bądź brakiem systematyczności.
Nauczyciele spostrzegają ich jako uczniów:
- mniej starannych
- mniej pilnych
- bez ambicji
Ich stosunek do nauki zależy przede wszystkim od wpływu osób znaczących w rodzinie, innych od rodziców.
7)
Liczebność rodziny

istnieje związek pomiędzy niskimi efektami w nauce a liczebnością rodziny.
8)
Przyczyny związane z systemem wychowania

błędne postawy wychowawcze:
- postawa liberalna
- postawa polegająca na zaspokajaniu potrzeb dziecka
- brak motywowania przez rodziców
- nadmierne wymagania rodziców i rozbudzone aspiracje
- wadliwy system wzmocnień, tj. przewaga motywowania zewnętrznego
Środowisko Szkolne:
- nieumiejętność przekazania wiedzy
- atmosfera w klasie
- podręczniki
- nastawienie, faworyzowanie uczniów dobrych
- nieumiejętność zainteresowania przedmiotem
- własne predyspozycje ucznia
- problemy w domu
Sposoby motywowania uczniów przez nauczycieli:

motywacja zewnętrzna – sposoby karania, przekazywania uwag, komunikaty kierowane do osoby najczęściej
negatywne działają jak etykiety, a te jak samospełniające się proroctwa.
Człowiek nie ma motywacji do zmiany, znacznie bardziej skuteczne są komunikaty skierowane do zachowania
ponieważ są dynamiczne i modyfikują to zachowanie.
4.
UJĘCIE WIELOWYMIAROWE
Łączy poprzednie podejścia. Zgodnie z nim przyczyny niepowodzeń szkolnych możemy podzielić na:
a)
przyczyny społeczno- kulturowe; związane z ubóstwem materialnym i kulturowym niektórych grup ludności
b)
przyczyny socjologiczne związane z funkcjonowaniem szkoły
c)
dydaktyczne dotyczące samego procesu nauczania
d)
interakcjonistyczne związane z zaburzeniami relacji nauczyciel - uczeń
2
PRZYCZYNY NIEPOWODZEŃ SZKOLNYCH O PODŁOŻU BIOLOGICZNYM
1.
OPÓŹNIENIA ROZWOJU FUNKCJI WZROKOWYCH JAKO PRZYCZYNA TRUDNOŚCI I
NIEPOWODZEŃ SZKOLNYCH:
Wszystkie czynniki, które utrudniają prawidłową percepcję wzrokową wpływają w zasadniczy sposób na
osiągnięcia intelektualne dziecka.
(przy czym wadliwa budowa gałki ocznej nie stanowi jedynej przyczyny trudności w procesie percepcji. Duże
znaczenie odgrywa tutaj analizator wzrokowy, czyli droga czuciowa prowadząca do mózgu oraz odpowiednie
miejsce w korze mózgowej.)
U dzieci dyslektycznych występuje przede wszystkim

problem z rozróżnieniem cyfry i liczby jako znaków
graficznych, bowiem są one zbliżone do siebie wielkością i kształtem (rozróżnienie to wymaga od układu
nerwowego precyzji funkcjonalnej)
Opóźnienie analizy i syntezy wzrokowej jest jednym z rodzajów zaburzenia, niekiedy percepcja dziecka nie
wykazuje całościowego opóźnienia; lecz jest nieprawidłowa pod pewnym względem.
Szczególne znaczenie ma tu kierunkowość tzn. że niektórym dzieciom szczególnie trudno odtwarza się te kształty,
których asymetria dotyczy położenia względem osi pionowej lub poziomej ; np.:
m w
n u
p b
p d
b d
Dzieci o zaburzeniach całościowych
– mają kłopoty z rozróżnieniem wszelkich kształtów. Im bardziej są do siebie
zbliżone tym dziecku jest trudniej.
Objawy trudności w nauce:
1)
trudności z utrzymaniem pisma w liniach zeszytu
2)
trudności w przepisywaniu
3)
trudności w pisaniu ze słuchu
4)
mylenie liter
5)
opuszczanie drobnych elementów liter
6)
gubienie liter
7)
opuszczanie końcówek i cząstek wyrazów
8)
opuszczanie litery „y”
9)
przestawianie liter w wyrazach
10)
przestawianie szyku dyktowanych wyrazów
11)
błędy ortograficzne wynikające ze słabszej pamięci wzrokowej
12)
częste błędy interpunkcyjne
13)
niewłaściwe stosowanie małych i wielkich liter
14)
niewłaściwe rozplanowanie strony
15)
zniekształcenie strony graficznej pisma
16)
wolne pisanie
17)
błędy w czytaniu (opuszczanie liter, zmiana brzmienia)
18)
nieprawidłowe odczytywanie całych wyrazów
19)
błędy w intonacji i rozumieniu treści
20)
opuszczanie całych linijek w czytaniu, gubienie miejsca czytania
21)
trudności w dzieleniu wyrazu na części
22)
hiperleksja – czytanie płynne, wyraźne, w dobrym tempie jednak bez zrozumienia treści
Objawy tzw. „ryzyka dysleksji”:
U dzieci w wieku niemowlęcym, przedszkolnym i wczesnoszkolnym do 8 roku życia nie można w pełni
zdiagnozować dysleksji rozwojowej, natomiast istnieją pewne symptomy które powodują, że dzieci z tej grupy
zalicza się do tzw. grupy ryzyka :
1) pominięcie w rozwoju ruchowym raczkowania
2) późniejszy rozwój mowy
3) utrzymywanie się trudności z poprawnością wypowiedzi
4) obniżony poziom sprawności w zakresie motoryki dużej i małej (duża – ruchy całego ciała; mała –
sprawność rąk)
5) trudności w zakresie koordynacji wzrokowo – ruchowej (dziecku sprawia trudność budowanie z klocków)
6) opóźniony rozwój lateralizacji (przewagi stronnej)
7) zaburzenia w procesie spostrzegania wzrokowego
Dot. pisania
Dot.
czytania
3
Trudności z odwzorowaniem figur przy pierwszych próbach pisania, niestaranne i brzydkie pismo, popełnianie
błędów przy przepisywaniu, przy pierwszych próbach czytania przekręcanie wyrazów i wolne tempo)
Niekiedy występuje tzw. dysleksja rzekoma, czyli trudności w czytaniu i pisaniu, wynikające z zaniedbania
środowiskowego.
2.
OPÓŹNIENIE FUNKCJI SŁUCHOWYCH JAKO PRZYCZYNA TRUDNOŚĆI I NIEPOWODZEŃ
SZKOLNYCH
Różnicowanie dźwięków, ich analiza i synteza odbywa się na poziomie ośrodkowego układu nerwowego, głównie
zaś w korze mózgowej w okolicy słuchowej.
Jeśli te obszary są uszkodzone, bądź z innych powodów funkcjonują mniej sprawnie, procesy różnicowania
przebiegają wadliwie.
Dzieci z takimi zaburzeniami

słyszą dobrze poszczególne dźwięki nawet z dużej odległości, natomiast z potoku
mowy nie potrafią wychwycić ich po kolei i prawidłowo zróżnicować.
Odpowiedni do wieku rozwój tej percepcji jest warunkiem rozwoju mowy; tak więc u dzieci tych poziom funkcji
werbalnych jest także gorszy, a co za tym idzie gorszy rozwój myślenia słowno – pojęciowego.
Specyficzne objawy trudności w nauce szkolnej:
W pierwszych klasach szkoły podstawowej pojawiają się kłopoty w czytaniu i pisaniu ze słuchu. Są one odmienne
od tych, które pojawiają się u dzieci z zaburzoną percepcją wzrokową

Czytając dziecko musi przełożyć znaki graficzne na odpowiadające im dźwięki mowy a następnie złączyć w
dźwiękową całość odpowiadającą słowom.

Pisząc ze słuchu dziecko dokonuje tych samych czynności w odwrotnym kierunku – najpierw musi z całości
słowa wyodrębnić dźwięki, a później dźwiękom przyporządkować znaki graficzne.
Te procesy sprawiają dzieciom największe trudności.
Objawy zaburzenia analizy i syntezy słuchowej:
1)
zmiana głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych, mylenie ich
2)
kłopoty z prawidłowym zmiękczaniem
3)
mylenie liter „i” , „j”
4)
brak rozróżniania samogłosek nosowych „ą” , „ę” od zespołów dźwiękowych tj. „on” , „om” , „em”
5)
upraszczanie słuchowe i zniekształcanie pisowni w taki sposób, że trudno odczytać napisane przez nich wyrazy:
„Uć” zamiast „Łódź” ; „japko” zamiast „jabłko”
Dzieci, które przed pójściem do szkoły charakteryzowały się wadą wymowy popełniają te same błędy, które kiedyś
popełniały w mówieniu. U tych dzieci występują kłopoty z uczeniem się języków obcych.
(tutaj dobre wyniki osiągaja w pierwszym okresie nauczania, np. dzięki dobrej analizie wzrokowej i dobremu
rozumowaniu, co pozwala na opanowanie reguł gramatycznych. Natomiast stosowanie tych reguł w mowie
czynnej, automatyzacja procesu mówienia, nabycie akcentu; przychodzi im z wielkim trudem i mimo ćwiczenia
dzieci te rzadko dochodzą do biegłości)
Dzieci te mają gorszą pamięć słuchową; wolniej się uczą, np.: tabliczki mnożenia, a w późniejszym czasie z
wykładów.
4
TEMPERAMENT

KONCEPCJA INTERAKCYJNA
Koncepcja interakcyjna – to koncepcja zgodnie z którą temperament dziecka można opisać posługując się 9-ma
podstawowymi wymiarami. Według niej temperament dziecka i temperamenty jego rodziców wchodzą w
ustawiczną interakcję, wywierają wpływ i wywołują zmiany.
Temperament – forma zachowania człowieka
9 podstawowych wymiarów temperamentu:
1) aktywność – proporcja czasu spędzonego na aktywności motorycznej, w stosunku do czasu spędzonego na
pasywności w ciągu dnia ( można to zauważyć już w okresie prenatalnym)
2) rytmiczność – regularność pojawiania się podstawowych funkcji biologicznych (sen, zmęczenie, uczucie głodu)
3) rozpraszalność – podatność na zmianę kierunku dotychczasowej aktywności pod wpływem przypadkowych
bodźców zewnętrznych
4) próg reagowania – pierwsza widoczna reakcja dziecka pojawiająca się na bodźce o niewielkiej sile (dzieci o
niskim progu reagowania są bardziej wrażliwe)
Dzieci maja różne progi reagowania, dlatego nauczyciel powinien się do nich dostosować

nie da się wszystkich
traktować tak samo.
! Łączy się on z rozpraszalnością.
5) uporczywość – zdolność do kontynuowania podjętej działalności mimo pojawiających się przeszkód
wewnętrznych (zmęczenie, znudzenie, znużenie)
Może być niska lub wysoka (dzieci niskouporczywe potrzebują częstszych przerw, aby mogły dalej poprawnie
funkcjonować)
6) jakość nastroju – proporcja liczby reakcji pozytywnych do reakcji negatywnych, pojawiających się w ciągu dnia.
(najbardziej widoczna u małych dzieci, później większą rolę odgrywa

wychowanie)
7) adaptowalność – gotowość do zmiany kierunku reagowania pod wpływem wymagań zewnętrznych (umiejętność
zmiany jednej reakcji na inną)
Dziecko o niskiej adaptowalności ma wolniejszy sposób reagowania, potrzebuje więcej czasu do zmiany jednej
reakcji na drugą

często takie dzieci uważane są za nieposłuszne.
8) intensywność reagowania – poziom energetyczny reakcji bez względu na jej znak czy kierunek. Dotyczy to
głównie ekspresji (ludzie mogą przeżywać to samo, ale w różny sposób energetyczny to okazują)
! Natychmiastowa reakcja na gwałtowne zachowanie, wzmacnia je

dziecko ma przeświadczenie że zostało
zauważone.
9) kontakt, wycofanie – pierwsza reakcja dziecka na nowe dla niego bodźce (potrawy, ludzie, zabiegi)
Dzieci będące w tym kontakcie potrzebują więcej czasu, aby oswoić się z tym co nowe. Takim dzieciom przypina
się łatkę

nieśmiałości.
Dorośli mają tendencję do dzielenia dzieci i młodzieży na tzw: łatwe i trudne; podczas kiedy to nie ludzie są trudni
(w kategorii temperamentu) tylko trudniej jest z nimi postępować.
KONSEKWENCJE EMOCJONALNE NIEPOWODZEŃ SZKOLNYCH
Niepowodzenia te są istotną zmianą w sytuacji życiowej dziecka

jest ono przede wszystkim poddawane ustawicznej krytyce

jego praca jest zwykle negatywnie oceniana
Przez co zagrożone jest poczucie własnej wartości i samoocena dziecka.
* Nauczyciele i rodzice skupiają się na deficytach, a nie na zasobach dziecka
* Niezaspokojona jest potrzeba akceptacji społecznej (ponieważ często dzieci te są izolowane społecznie)
* Inne dzieci wyśmiewają je i traktują gorzej
DZIECI Z NIEPOWODZENIAMI:

są spięte

mają trudności w skupieniu się

nie zabierają głosu na lekcji z obawy przed ośmieszeniem
(Lęk jest subiektywnym odczuciem niebezpieczeństwa, czyli przewidywanej przez dziecko porażki)
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • tejsza.htw.pl

    •