Psychosomatyka czy somatopsychika,

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Psychiatria
PRACA ORYGINALNA
tom 4, nr 3, 105–118
© Copyright 2007 Via Medica
ISSN 1732–9841
Grażyna Łój
Instytut Filozofii, Socjologii i Psychologii Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie
Psychosomatyka czy somatopsychika
— wzajemne relacje psychiki i somatyki
w okresie starości
Psychosomatics or somatopsychics — interrelation
between psyche and soma in the old age
Introduction. Aging is a natural process of decreasing the organism’s biological activity as years pass by.
A genetic factor, which above all conditions the lifespan, plays an important role in this process. The greatest value
at the time of senility is health composed of the mutual correlations between psychic and somatic factors. Depen-
ding on the attitude towards ourselves and others, on life balance (that is a subjective evaluation of an entire life),
on the feeling of control (that is our influence on the fate), aging can be related with a physiological slowdown of
movements, an increased vulnerability to various deseases or decreptitude and multiple pathology.
Material and methods.
Material and methods. The research included 316 women and 120 men in their 60’s. The correlations of psychic
and somatic variables have been evaluated with reference to women and men.
Results and conclusions.
Results and conclusions. The results of the research show that the negative attitude towards oneself is the most
important psychic factor correlating with the somatic factors. This attitude is connected to the greater vulnerability
to deseases and the slowdown of movements.
key words:
psyche, somatics, gerohomilopata (homeopathist; gerontology homeopathist),
somatic psychology, salutogenetic healthiness model
Wstęp
Starzenie się to naturalny proces zmniejszania się bio-
logicznej aktywności organizmu wraz ze wzrostem
wieku. Ważną rolę odgrywa tu czynnik genetyczny,
który, między innymi, warunkuje długość życia.
Czas biologiczny w procesie starzenia zależy od na-
stępujących czynników zewnętrznych: społeczno-eko-
nomicznych, przyrodniczych i kulturowych. Na szyb-
kość starzenia wpływają także: choroby, urazy, nie-
prawidłowa dieta, brak ruchu, promieniowanie itp.
Z kolei, czynnikami, które spowalniają tempo oma-
wianego procesu, są przede wszystkim: aktywny tryb
życia, aktywność zarówno fizyczna, jak i umysłowa,
intencjonalność myślenia i optymizm życiowy.
Najważniejszym czynnikiem warunkującym poczucie
jakości życia w okresie starości jest zdrowie. Jest ono
zależne od czynników psychicznych i tworzy ścisły
związek z postawami życiowymi, poczuciem kontroli,
skuteczności czy koherencji. Tworzy holistyczny mo-
del oparty na psychologii systemów. Psychika i soma-
tyka tworzą system i od każdego z tych czynników
zależy, czy starość będzie pogodna, twórcza i piękna,
czy będzie tylko biernym oczekiwaniem na śmierć.
Nie można zatem rozpatrywać problemu starzenia się
człowieka w oderwaniu od środowiska oraz od przebie-
gu jego rozwoju i funkcjonowania w poprzednich okre-
sach życia. Podstawy teorii systemowej stworzył L. von
Bertalanffy [1], który na podstawie naukowych badań
z dziedziny biologii uznał, że organizm człowieka funkcjo-
nuje jako całość i tworzy wzajemne interakcje systemów
somatycznego i psychicznego. Korzystając z owych ba-
dań, stworzył ogólną teorię systemów, którą w psycholo-
gii rozszerzyli i zweryfikowali A. Angyal i K. Goldstein [2].
Adres do korespondencji: dr psychologii Grażyna Łój
Instytut Filozofii, Socjologii i Psychologii
Akademii im. Jana Długosza
ul. Waszyngtona 4/8, 42–200 Częstochowa
tel.: (034) 378 42 30
www.psychiatria.viamedica.pl
105
Introduction.
Abstract
Introduction.
Material and methods.
Results and conclusions.
Psychiatria 2007, tom 4, nr 3
Zgodnie z teorią von Bertalanffy’ego, systemem jest
układ wyższego rzędu, w którego skład wchodzą wza-
jemnie na siebie oddziałujące elementy. Tego typu
oddziaływanie nie nosi znamion charakteru linearne-
go. Oznacza to, że nie można w nim wyróżnić przyczy-
ny i skutku. Działanie to ma zatem charakter cyrkular-
ny, to znaczy przebiegający na zasadzie sprzężenia
zwrotnego (dodatniego i ujemnego). Cechami tak po-
jętego systemu są: dynamizm, zróżnicowanie, organi-
zacja i zdolność do homeostazy, czyli do równowagi.
Na swoją starość pracujemy przez całe życie, przez
różne formy aktywności, nawiązywanie interakcji spo-
łecznych, wychowywanie potomstwa i adaptowanie
środowiska do swoich potrzeb. Wszystko to tworzy
odpowiedni poziom życia, czyli warunkuje indywidu-
alną jakość starości każdego człowieka.
Funkcjonowanie człowieka w okresie starości nie za-
leży tylko od czynników psychicznych i społecznych,
lecz także jest sekwencją procesów fizykochemicznych
organizmu.
Należy zatem rozpatrywać starość z punktu widzenia
biologicznego, psychologicznego i społecznego.
Bieg ludzkiego życia determinowany czynnikami bio-
logicznymi, psychologicznymi i społeczno-ekonomicz-
nymi płynie przez kolejno następujące po sobie fazy
rozwojowe: dzieciństwo, młodość, dorosłość i starość.
Starość jest więc naturalną fazą cyklu egzystencji czło-
wieka, która przychodzi po intensywnym wzroście
dynamiki życia w okresie młodości i po okresie względ-
nego utrzymania się jej na dość wyrównanym pozio-
mie w fazie dorosłości. Poziom ten zaczyna się w pew-
nym momencie obniżać, a dynamika życia zaczyna
ulegać osłabieniu.
Jednak starość jako okres rozwojowy nie jest tożsama
z procesem starzenia się. Starzenie się jest natural-
nym zjawiskiem w obrębie każdego gatunku istot
żywych. Jest to rozwijający się proces zmian atroficz-
nych i zmian funkcjonowania mechanizmów utrzy-
mujących organizm przy życiu w określonych warun-
kach. Właściwością normalnego procesu starzenia się
jest stopniowe i przebiegające w sposób harmonijny
osłabienie funkcji życiowych, przy zachowaniu mecha-
nizmów kompensacyjnych i możliwości przystosowaw-
czych, co jest podstawą zapewnienia równowagi
w funkcjonowaniu psychofizycznym człowieka w tym
okresie rozwojowym.
Ogólnie mówiąc, cały proces starzenia odbywa się
w mózgu człowieka, ponieważ jakiekolwiek bodźce,
czy to z wnętrza organizmu, czy też ze środowiska
zewnętrznego w postaci różnorodnych informacji, są
odbierane i przetwarzane przez układ nerwowy, któ-
rego najważniejszą częścią jest właśnie mózg. Począt-
kowo, gdy odkryto geny, naukowcy sądzili, że istnieje
jeden gen odpowiedzialny za długość lat życia poszcze-
gólnych gatunków organizmów żywych i za proces sta-
rzenia się tych organizmów. Niestety, pomimo długich
lat badań nie udało się ustalić takiego genu i wydaje
się, że starzenie się jest wynikiem sekwencji różnorod-
nych genów, które wpływają na siebie wzajemnie.
Wzajemnymi uwarunkowaniami psychiki i somatyki
zajmuje się psychologia zdrowia. Przyjmuje ona za
podstawę pogląd, że człowiek posiada zasoby psy-
chiczne, pozwalające walczyć z chorobami. Powołuje
się przy tym na holistyczny model zdrowia, który jest
przeciwstawny biopsychicznemu, dualistycznemu
modelowi i podkreśla współzależność oraz wzajemny
wpływ sfery psychicznej, somatycznej i duchowej.
Za główny czynnik patogenny chorób psychosoma-
tycznych uważa się stres. Istnieją jednak różnice indy-
widualne w reakcji różnych ludzi na ten sam czynnik
stresogenny. Fakt ten stał się inspiracją do opracowa-
nia modelu salutogenetycznego, który kładzie akcent
nie tylko na chorobę, ale i na zdrowie. Model ten opiera
się na założeniu, że normalnym stanem organizmu
nie jest stan równowagi, lecz przeciwnie: nieporzą-
dek, entropia, zakłócenie homeostazy.
W modelu salutogenetycznym pytamy o zasoby, po-
tencjały zdrowia. Antonovsky [3] uważa, że w proce-
sie osiągania zdrowia decydujące znaczenie mają za-
równo rodzaje i poziom stresów (patogenów) pocho-
dzących ze środowiska, struktury biologicznej i psy-
chicznej podmiotu oraz z natury interakcji: osoba–oto-
czenie, jak i zgeneralizowane (globalne) zasoby od-
pornościowe biologiczno-konstytucjonalne (genetycz-
ne) i psychospołeczne, a w szczególności poziom ko-
herencji. Poczucie koherencji jest to, według niego,
względnie trwała właściwość człowieka, wyrażająca
się w przekonaniu, że bodźce docierające do niego
z wewnętrznego i zewnętrznego środowiska są prze-
widywalne i zrozumiale. Dostępne są zasoby istnieją-
ce w nim samym i w jego otoczeniu, pozwalające spro-
stać wymaganiom stawianym przez owe bodźce,
a wymagania te stanowią wyzwanie. Warte są zaan-
gażowania i podjęcia działania [3].
Obok chorób psychosomatycznych — chorób ciała,
których źródło leży w psychice, istnieją schorzenia,
które wpływają bezpośrednio lub pośrednio na stan
psychologiczny pacjentów. Zajmuje się nimi somato-
psychologia. Schorzenia ciała mają istotny wpływ na
stan psychiczny pacjenta, szczególnie gdy są to cho-
roby przewlekłe, takie jak bóle stawów, cukrzyca czy
astma. W wyniku chorób przewlekłych tworzy się swo-
ista struktura osobowości pacjenta, zwana homilopa-
tią. Charakteryzuje się ona niewiarą we własne siły,
106
www.psychiatria.viamedica.pl
Grażyna Łój,
Psychosomatyka czy somatopsychika
Tabela I.
Korelacje zmiennych w całej populacji kobiet
Table I.
Variables corelations in women population
PK
PKS
PKI
NPS
NPI
BILANS
Upośledzenie
–0,0161
–0,2863
–0,2104
0,1343
0,017
–0,2301
sprawności
p = 0,776
p = 0,000
p = 0,000
p = 0,017
p =0,763
p = 0,000
ruchowej
Depresja
–0,2256 –0,2407
–0,1573
0,2936
0,0863
–0,2721
 
p = 0,000 p = 0,000
p = 0,005
p = 0,000
p =0,126
p = 0,000
Upośledzenie
–0,1456
–0,1424
–0,1184
0,1694
0,1346
–0,104
fizyczne
p = 0,010 p = 0,011 p = 0,035 p = 0,003 p =0,017
p = 0,065
Choroby
–0,0899 –0,0189 –0,1097
0,4154
0,059
–0,2052
 p = 0,111 p = 0,738 p = 0,051
p = 0,000
p = 0,296
p = 0,000
PK — poczucie kontroli; PKS — pozytywna postawa ku sobie; PKI — pozytywna postawa ku innym; NPS — negatywna postawa przeciw sobie; NPI — negatywna
postawa przeciw innym; p < 0,05000, n = 316
obniżoną samooceną (często kompleksem niższości),
niskim poziomem samoakceptacji, nieufnością, ostroż-
nością, poczuciem zagrożenia, zaburzonym obrazem
własnej osoby, poczuciem kontroli zewnętrznej,
zmiennością nastroju, słabością ego, nadmierną kon-
centracją na „ja”, przypisywaniem otoczeniu wrogich
zamiarów (czasem nastawieniem urojeniowym), po-
stawą cierpiętniczą i męczeńskim godzeniem się z lo-
sem. W stosunku do środowiska objawia się zacho-
waniami złośliwymi, agresywnymi, a czasem antyspo-
łecznymi [4].
Starzenie się organizmu powoduje pogarszanie się
stanu zdrowia, bolesność stawów, ból mięśni, niewy-
dolność układu pokarmowego, krążenia i narządów
zmysłów. Wszystko to sprawia, że człowieka starsze-
go można porównać do chorego przewlekle, co spra-
wia, że jego osobowość charakteryzuje się cechami
homilopatycznymi. Generując profil człowieka starsze-
go z zaburzeniami osobowości, spowodowanymi bra-
kiem akceptacji starzenia się, można by go nazwać
gerohomilopatą.
W oparciu o salutogenetyczny model zdrowia i kon-
cepcję psychologii systemowej, która traktuje orga-
nizm jako zwarty system psychosomatyczny, przepro-
wadzono analizę wzajemnych relacji psychiki i soma-
tyki u człowieka w okresie starzenia się.
Korzystając z literatury gerontologicznej, psychologicz-
nej i medycznej stworzono najbardziej optymalne czyn-
niki psychiczne i somatyczne, charakterystyczne dla
człowieka w okresie starzenia. Za ważne czynniki psy-
chiczne przyjęto: poczucie kontroli (stopień poczucia
wpływu na swoje życie), bilans życiowy (subiektywna
ocena całego życia) oraz postawę wobec siebie i ak-
tualnej sytuacji życiowej (stosunek emocjonalny, po-
znawczy i behawioralny do siebie i innych). Natomiast
za czynniki somatyczne przyjęto: poziom depresji, upo-
śledzenie sprawności ruchowej, upośledzenie funkcji
intelektualnych i choroby.
Materiał i metody
Badaniami objęto 316 kobiet i 120 mężczyzn po 60.
roku życia. Zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn obli-
czono korelacje zmiennych niezależnych, takich jak:
poczucie kontroli, postawy wobec siebie i aktualnej
sytuacji życiowej, a wśród nich: postawy pozytywnej
ku sobie (PKS), postawy pozytywnej ku innym (PKU),
postawy negatywnej przeciw sobie (NPS), postawy
negatywnej przeciw innym (NPI) — ze zmiennymi za-
leżnymi, takimi jak: poziom depresji, upośledzenie
sprawności ruchowej, upośledzenie funkcji intelektu-
alnych i choroby.
Prezentacja badań własnych
Celem przeprowadzonych badań była analiza wzajem-
nych relacji pomiędzy zmiennymi psychicznymi i so-
matycznymi. Relacje te zbadano z punktu widzenia
płci osób badanych, ich wieku, wykształcenia, miej-
sca zamieszkania i środowiska zamieszkania.
Korelacje zmiennych według płci
Jak wynika z tabeli I, w badanej grupie kobiet star-
szych o liczebności n = 316 i p < 0,05000, najbar-
dziej istotne korelacje występują pomiędzy postawą
negatywną przeciw sobie (NPS) a zapadalnością na
choroby wieku starszego. Pomiędzy NPS a zapadal-
nością na choroby przy p = 0,000 korelacja wynosi
0,4154. Oznacza to, że starsze kobiety charakteryzu-
jące się nadmiernym zwracaniem uwagi na dolegli-
wości swojego organizmu, uskarżające się na złe sa-
mopoczucie, stale niezadowolone z życia i analizują-
www.psychiatria.viamedica.pl
107
Psychiatria 2007, tom 4, nr 3
Tabela II.
Korelacje zmiennych w całej populacji mężczyzn
Table II.
Variables corelations in men population
PK
PKS
PKI
NPS
NPI
BILANS
Upośledzenie
–0,0376
–0,2734
–0,0504
0,2162
0,2515
–0,3789
sprawności
p =0,683 p = 0,003
p = 0,003 p = 0,584 p = 0,018
p = 0,018 p = 0,006
p = 0,006 p = 0,000
p = 0,000
ruchowej
Depresja
–0,2906
–0,4113
–0,154
0,5435
0,241
–0,4864
p =0,001
p = 0,000
p = 0,000 p =0,093
p = 0,000
P = 0,008
P = 0,008
p = 0,000
p = 0,000
Upośledzenie
0,009
–0,2427
–0,0619
0,1588
0,2996
–0,2956
fizyczne
 p =0,922 p =0,008
p =0,008
p =0,502
p = 0,083 P = 0,001
P = 0,001 p = 0,001
p = 0,001
Choroby
–0,0859
–0,1338
0,0949
0,5183
0,3197
–0,1536
 p =0,351
p =0,145
p =0,303
p = 0,000 p = 0,000
p = 0,000 p = 0,094
PK — poczucie kontroli; PKS — pozytywna postawa ku sobie; PKI — pozytywna postawa ku innym; NPS — negatywna postawa przeciw sobie; NPI — negatywna
postawa przeciw innym; p < 0,05000, n = 120
ce własne zachowanie, częściej chorują na choroby,
takie jak choroby układu krążenia, wątroby, osteopo-
rozę itp. Trzeba jednak wziąć pod uwagę zależność
dwustronną, to znaczy jeżeli są tak schorowane, nie
powinny dziwić zatem ich liczne skargi na kłopoty ze
zdrowiem.
U badanych mężczyzn przy liczebności próby n = 120
i p < 0,05000 najbardziej istotne korelacje występują
pomiędzy NPS a poziomem depresji i między NPS
a zapadalnością na choroby. Z tym, że w przypadku
bilansu życiowego i wymienionych zmiennych zależ-
nych są to korelacje ujemne. Korelacja pomiędzy NPS
a poziomem depresji przy p = 0,000 wynosi 0,5435,
a między tą sama postawą a zapadalnością na choro-
by przy p = 0,000 wynosi 0,5183. Natomiast przy
p = 0,000 korelacja pomiędzy bilansem życiowym
a poziomem depresji wynosi –0,4864 (tab. II). Ozna-
cza to, że negatywna postawa przeciw sobie u star-
szych mężczyzn wiąże się istotnie z wyższym pozio-
mem depresji i częstszą zapadalnością na choroby.
Mężczyźni ci są zatem spowolniali, mają złe samopo-
czucie, przejawiają poczucie bezwartościowości, nie-
przydatności i niezdolności do aktywnego działania.
Z analizy jakościowej badań wynika też, że częściej
niż u innych osób starszych występują u nich choroby
przewodu pokarmowego, nerwice i choroby układu
krążenia. Bilans pozytywny u starszych mężczyzn wią-
że się natomiast z o wiele niższym poziomem depresji
albo z brakiem objawów depresyjnych, co powoduje
u nich zadowolenie z życia i dobrostan psychiczny.
Jak wynika z analizy badań zarówno kobiet, jak i męż-
czyzn o liczebności n = 436 przy p < 0,05000, bez
względu na płeć, najbardziej istotne są korelacje pomię-
dzy NPS a liczbą chorób, na które zapadają osoby star-
sze, i poziomem depresji. W wymienionych przypadkach
przy p = 0,000 korelacje wynoszą kolejno: pomiędzy
NPS a zapadalnością na choroby — 0,4515, między NPS
a poziomem depresji — 0,3663 (tab. III). Wnioskuje się
zatem, że biorąc pod uwagę płeć badanych osób, naj-
bardziej istotnymi zmiennymi niezależnymi są w bada-
niach: postawa negatywna przeciw sobie i bilans życio-
wy osób starszych. Mają one istotny wpływ na takie
zmienne, jak poziom depresji i zapadalność na choroby.
Korelacje zmiennych ze względu na wiek
W następnej kolejności będą analizowane korelacje
zmiennych ze względu na wiek osób badanych. Z uwagi
na omawiane kryterium respondentów podzielono na
cztery grupy wiekowe: 60–65 lat; 66–71 lat; 72–77
lat; powyżej 78 lat.
W przedziale wiekowym 60–65 lat przebadano grupę
ludzi starszych o liczebności n = 119 przy p < 0,05000.
W prezentowanych badaniach najbardziej istotne ko-
relacje występują pomiędzy NPS a częstotliwością cho-
rób. Wynoszą one 0,5449 przy p = 0,000. Następnie
między bilansem a poziomem depresji — –0,3719.
I wreszcie zauważono dość istotne korelacje pomię-
dzy NPS a poziomem depresji — 0,3346 (tab. IV). Wy-
nika z tego, że najbardziej istotną zmienną, warunku-
jącą wysoki poziom depresji, jest negatywna postawa
wobec siebie w okresie starości oraz wobec bilansu
życiowego. Im człowiek starszy, tym bardziej jest
uwrażliwiony na zmiany w swoim organizmie, bar-
dziej niezadowolony z siebie, nieakceptujący starze-
nia się, gorzej funkcjonuje w środowisku społecznym,
nie potrafi komunikować się z ludźmi. Natomiast im
pozytywniej ocenia swoje życie, im bardziej jest zadowo-
lony z małżeństwa, z dzieci, ze swojej aktywności zawo-
dowej i społecznej, tym ma większe poczucie lepszego
dobrostanu obecnie i funkcjonuje w starości bez depresji.
108
www.psychiatria.viamedica.pl
–0,2734
–0,2734
0,2162
0,2162
0,2515
0,2515
–0,3789
–0,3789
p = 0,003
p = 0,003
p = 0,018
p = 0,018
p = 0,006
p = 0,006
p = 0,000
p = 0,000
–0,2906
–0,4113
0,5435
0,241
–0,4864
p =0,001
 
p =0,001
p = 0,000
p = 0,000
P = 0,008
p =0,001
p = 0,000
p = 0,000
P = 0,008
p = 0,000
P = 0,001
p = 0,000
p = 0,000
Grażyna Łój,
Psychosomatyka czy somatopsychika
Tabela III.
Korelacje zmiennych w ogólnej próbie badanych
Table III.
Variables corelations in study group
PK
PKS
PKI
NPS
NPI
BILANS
Upośledzenie
–0,0272
–0,2858
–0,1652
0,1618
0,076
–0,2745
sprawności
p = 0,572 p = 0,000
p = 0,000 p = 0,001
p = 0,001 p = 0,001
p = 0,001 p = 0,114 p = 0,000
p = 0,000
ruchowej
Depresja
–0,2475
–0,2925
–0,1553
0,3663
0,1298
–0,3357
p = 0,000 p = 0,000
p = 0,000 p = 0,001
p = 0,001 p = 0,000
p = 0,000 p = 0,007
p = 0,007 p = 0,000
p = 0,000
Upośledzenie
–0,0929
–0,169
–0,0996
0,158
0,186
–0,1571
fizyczne
 p = 0,053 p = 0,000
p = 0,000 p = 0,038
p = 0,038 p = 0,001
p = 0,001 p = 0,000
p = 0,000
p =0,001
Choroby
–0,0908
–0,0615
–0,0508
0,4515
0,1274
–0,2038
p = 0,058
p = 0,200
p = 0,291
p = 0,000 p = 0,008
p = 0,008 p = 0,000
p = 0,000
PK — poczucie kontroli; PKS — pozytywna postawa ku sobie; PKI — pozytywna postawa ku innym; NPS — negatywna postawa przeciw sobie; NPI — negatywna
postawa przeciw innym; p < 0,05000, n = 436
Tabela IV
. Korelacje zmiennych w grupie wiekowej 60–65 lat
Table IV.
Variables corelations in age group between 60 and 65 years old
PK
PKS
PKI
NPS
NPI
BILANS
Upośledzenie
–0,1023
–0,1083
–0,1115
0,1441
0,1093
–0,2744
sprawności
p = 0,268
p = 0,241
p = 0,227
p = 0,118 p = 0,237 p = 0,003
p = 0,003
ruchowej
Depresja
–0,2936
–0,2491
–0,0725
0,3346
0,1085
–0,3719
p = 0,001 p = 0,006
p = 0,006 p = 0,434 p = 0,000
p = 0,000 p = 0,240 p = 0,000
p = 0,000
Upośledzenie
–0,0138
–0,2532
–0,223
0,1136
0,0095
–0,1303
fizyczne
 p = 0,882 p = 0,005
p = 0,005 p = 0,015
p = 0,015 p = 0,219
p = 0,918
p = 0,158
Choroby
–0,0645
0,1103
–0,1182
0,5449
0,0989
–0,105
 p = 0,486 p = 0,232
p = 0,200 p = 0,000
p = 0,000 p = 0,285
p = 0,256
PK — poczucie kontroli; PKS — pozytywna postawa ku sobie; PKI — pozytywna postawa ku innym; NPS — negatywna postawa przeciw sobie; NPI — negatywna
postawa przeciw innym; p < 0,05000, n = 119
W tabeli V przedstawiono badania grupy o liczebności
n = 131 przy p < 0,05000. Wyniki badań dotyczą
respondentów z przedziału wiekowego 66–71 lat. Naj-
bardziej istotne korelacje dla tej grupy zaznaczają się
pomiędzy zmiennymi NPS a poziomem depresji
(0,3963), a także poziomem zapadalności na choroby
(0,3951). Druga istotna korelacja dotyczy zmiennych:
bilansu życiowego i poziomu depresji (–0,3515). Kore-
lacje te wskazują na specyficzne uwarunkowania symp-
tomów starzenia się organizmu. Im intensywniejsza jest
negatywna postawa przeciw sobie u badanych osób
starszych, tym częściej zapadają oni na choroby wieku
starszego. Wraz z upływem lat zwiększa się też zapa-
dalność respondentów na choroby, co jest objawem
osłabienia układu odpornościowego ludzi starszych.
Pozytywny bilans życiowy wiążę się zaś istotnie z bra-
kiem bądź z bardzo słabym nasileniem depresji.
W następnej grupie wiekowej 72–77 lat o liczebności
n = 89 przy p < 0,05000 najbardziej istotne korela-
cje występują pomiędzy NPS a zapadalnością na cho-
roby (0,4936). Oznacza to, że osoby przejawiające
negatywną postawę przeciw sobie częściej chorują,
z tego wynika osłabienie odporności organizmu. Istot-
ne są też korelacje pomiędzy PKS a upośledzeniem
sprawności ruchowej badanych (–0,3746). Określa to
związek pomiędzy pozytywnym stosunkiem do wła-
snej osoby, akceptacją siebie, co jest przyczyną lep-
szej sprawności ruchowej w tym wieku. Korelacja ta
jest obustronna, gdyż oczywiście łatwiej jest akcepto-
wać siebie, gdy ma się lepszą sprawność ruchową. Na
istotny związek między zmiennymi wskazują też kore-
lacje pomiędzy bilansem życiowym a poziomem de-
presji (–0,3595) (tab. VI). Zatem ludzie starsi z oma-
wianego przedziału wiekowego, którzy charakteryzują
www.psychiatria.viamedica.pl
109
p = 0,000
p = 0,001
p = 0,001
p = 0,000
 p = 0,000
p = 0,000
p = 0,001
p = 0,000
p = 0,007
p = 0,000
p = 0,038
p = 0,001
p = 0,000
p = 0,008
–0,2744
p = 0,001
 p = 0,001
p = 0,006
p = 0,000
p = 0,005
p = 0,015
p = 0,000
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • tejsza.htw.pl

    •