PsychoterapiaIII, Psychologia

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Część III
.....................................................................................................................................
2
SPECYFICZNE PROBLEMY
................................................................................................
2
PSYCHOTERAPII
...................................................................................................................
2
Rozdział VIII
.............................................................................................................................
3
PSYCHOTERAPIA SCHIZOFRENII ORAZ ZABURZEŃ Z POGRANICZA
NERWICY l PSYCHOZY
.......................................................................................................
3
1. SCHIZOFRENIA ORAZ ZABURZENIA Z POGRANICZA NERWICY l
PSYCHOZY
..............................................................................................................................
3
1.1. SCHIZOFRENIA
.............................................................................................................
3
1.2. ZABURZENIA Z POGRANICZA NERWICY l PSYCHOZY
......................................
3
1.3. DIAGNOZA RÓŻNICOWA
...........................................................................................
5
1.3.1. Specyficzne związki z obiektem
...............................................................................
5
1.3.2. Specyficzne działania obronne
..................................................................................
6
1.3.3. Typowe objawy słabości ego
....................................................................................
7
1.4. PODGRUPY PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI Z POGRANICZA
..........................
8
NERWICY l PSYCHOZY
......................................................................................................
8
1.5. ETIOLOGIA ZABURZEŃ Z POGRANICZA
..............................................................
10
NERWICY l PSYCHOZY
....................................................................................................
10
2. PSYCHOTERAPIA SCHIZOFRENII ORAZ ZABURZEŃ Z POGRANICZA
NERWICY l PSYCHOZY
.....................................................................................................
13
2.1. WPROWADZENIE
.......................................................................................................
13
13
2.3. PSYCHOANALIZA Z PARAMETRAMI
....................................................................
19
2.4. PSYCHOTERAPIA ZORIENTOWANA PSYCHOANALITYCZNIE
.......................
21
2.5. PODEJŚCIE BEHAWIORALNO-POZNAWCZE
.......................................................
22
2.5.1. Podejście behawioralne
...........................................................................................
22
2.5.2. Trening umiejętności społecznych
..........................................................................
23
2.6. PSYCHOTERAPIA HUMANISTYCZNO-EGZYSTENCJALNA
..............................
26
2.6.1. Powstawanie schizofrenii
........................................................................................
27
2.6.2. Psychoterapia schizofrenii
......................................................................................
34
Rozdział IX
..............................................................................................................................
38
PSYCHOTERAPIA DEPRESJI
............................................................................................
38
1. WPROWADZENIE DO PROBLEMATYKI DEPRESJI
..............................................
38
2. POZNAWCZO-BEHAWIORALNE PSYCHOTERAPIE DEPRESJI
.........................
39
2.1. PODEJŚCIE BECKA
....................................................................................................
40
2.1.1. Teoria negatywnego obrazu własnej osoby i poznawczych zniekształceń
.............
40
2.1.2. Psychoterapia indywidualna
...................................................................................
41
2.1.3. Psychoterapia grupowa
...........................................................................................
49
2.2. PODEJŚCIE LEWINSOHNA
.......................................................................................
52
2.2.1. Teoria: społeczno-środowiskowy model depresji
...................................................
52
2.2.2. Psychoterapia indywidualna — „zmiana wzmacniających zdarzeń"
.....................
53
2.2.3. Psychoterapia grupowa — „radzenie sobie z depresją"
..........................................
59
(„Coping with Depression" — CWD)
..............................................................................
59
2.3. PODEJŚCIE REHMA
....................................................................................................
63
2.3.1. Teoria: model samokontroli
....................................................................................
63
2.3.2. Grupowa psychoterapia samokontroli w depresji
...................................................
64
OSÓB DEPRESYJNYCH
....................................................................................................
74
2.4.1. Wprowadzenie teoretyczne
.....................................................................................
74
2.4.2. Psychoterapia
..........................................................................................................
75
2.5. EFEKTYWNOŚĆ TERAPII POZNAWCZO-BEHAWIORALNYCH
........................
86
3. PODEJŚCIE INTERPERSONALNE
...............................................................................
86
3.1. WPROWADZENIE TEORETYCZNE
.........................................................................
86
3.2. PSYCHOTERAPIA
.......................................................................................................
88
3.2.1. Organizacja psychoterapii i jej przeznaczenie
........................................................
88
3.2.2. Podstawowe zjawiska w psychoterapii i strategie terapeutyczne
...........................
88
3.2.3. Efektywność psychoterapii interpersonalnej
...........................................................
91
4. PODEJŚCIE PSYCHODYNAMICZNE
..........................................................................
91
4.1. WPROWADZENIE TEORETYCZNE
.........................................................................
91
4.2. PSYCHOTERAPIA PSYCHODYNAMICZNA
...........................................................
94
4.2.1. Organizacja procesu psychoterapeutycznego
.........................................................
94
4.2.2. Podstawowe zjawiska, strategie i techniki
..............................................................
94
4.3. PODEJŚCIE ARIETIEGO
.............................................................................................
98
4.3.1. Wprowadzenie teoretyczne
.....................................................................................
98
4.3.2. Psychoterapia
........................................................................................................
100
5. PODEJŚCIE BIOENERGETYCZNE LOWENA
.........................................................
103
5.1. DLACZEGO STAJEMY SIĘ DEPRESYJNI?
............................................................
103
5.1.1. Depresja i nierzeczywistość
..................................................................................
103
5.1.2. Ściganie iluzji
........................................................................................................
104
5.1.3. Ukierunkowanie na zewnątrz
................................................................................
106
5.2. UGRUNTOWANIE W RZECZYWISTOŚCI
.............................................................
106
5.3. DYNAMIKA ENERGII W DEPRESJI
.......................................................................
109
5.4. PSYCHOTERAPIA
.....................................................................................................
110
Część III
SPECYFICZNE PROBLEMY
PSYCHOTERAPII
Rozdział VIII
PSYCHOTERAPIA SCHIZOFRENII ORAZ
ZABURZEŃ Z POGRANICZA NERWICY l
PSYCHOZY
     1. SCHIZOFRENIA ORAZ ZABURZENIA Z POGRANICZA
NERWICY l PSYCHOZY
1.1. SCHIZOFRENIA
Jako osobna jednostka chorobowa schizofrenia została opisana po raz pierwszy w XIX
wieku przez Kraepelina, pod nazwą „dementia praecox". Ale pierwszy użył terminu
„schizofrenia" i dokładnie opisał jej objawy Bleuler (1972; pierwsze wydanie ukazało się w r.
1911). Jako podstawowe objawy osiowe autor ten wymienią: (l) autyzm — czyli wycofanie
się z kontaktu ze światem otaczającym, zewnętrznym; (2) rozszczepienie (po grecku
schizo
=
rozszczepiam) emocji, nieadekwatność uczuć i (3) rozszczepienie myśli przejawiające się
rozkojarzeniem, rozerwaniem toku myśli, czyli przewagą pierwotnego procesu myślowego
nad wtórnym. Inne symptomy schizofrenii, jak halucynacje, urojenia i „dziwaczność"
zachowanią, uważa się za objawy nawarstwione na wyżej opisane objawy osiowe. Nie w
każdym przypadku muszą one występować (Bilikiewicz 1973). Przy używaniu terminu
„objawy psychotyczne" ma się na myśli jednak zwykle te ostatnie (halucynacje, urojenia).
Według klasyfikacji psychiatrycznej DSM-III-R, pacjentów, u których rozpoznawana
jest schizofrenia, charakteryzuje: utrata uprzednich możliwości funkcjonowania, zaburzenia
komunikowania się, dziwaczne urojenia i omamy, zaburzenia spostrzegania i emocji oraz
niekiedy dziwaczne zachowania (Carson i in. 1988), Wyodrębnia się pięć postaci schizofrenii:
niezróżnicowaną, katatoniczną, zdezintegrowaną (disorganized), paranoidalną oraz
chroniczną (zejściową).
1.2. ZABURZENIA Z POGRANICZA NERWICY l PSYCHOZY
Pierwszy użył tej nazwy i opisał pacjentów z tymi zaburzeniami Knieht (1954). Ale
już w okresie międzywojennym stosowano takie nazwy, jak schizoidia, schizotymia,
schizofrenia rzekomonerwicowa, schizofrenia latens, osobowość prepsychotyczna,
osobowość niedojrzała, osobowość nieprawidłowa, osobowość psychopatyczna. Tych
określeń jednak nie ujmowano, jak obecnie, w jedna jednostkę chorobową, ale czasem
zaliczano do nerwic, czasem do psychoz, a najczęściej do psychopatii (Schneider 1943).
Później, w okresie powojennym również nie traktowano zaburzeń z pogranicza
nerwicy i psychozy jako osobnej jednostki chorobowej. Stosowano takie rozpoznania w
przypadkach, które powodowały trudności diagnostyczne. Zaburzenia te nie mieściły się w
kategorii ani nerwic, ani psychoz.
1
Zaburzenia schizofreniczne zostały w literaturze polskiej bogato opisane (np. Kępiński 1972, Bilikiewicz
1973). W części l niniejszego rozdziału więcej uwagi poświęciliśmy zaburzeniom z pogranicza nerwicy i
psychozy, mniej znanym polskiemu czytelnikowi. W omawianiu tych zaburzeń będziemy czynili odniesienia do
opisu schizofrenii; będzie tu dominował sychoanalityczny sposób ujmowania zaburzeń. Reprezentanci tego
podejścia teoretycznego dysponują bowiem bogatą wiedzą a temat zaburzeń schizofrenicznych oraz zaburzeń z
pogranicza nerwicy i psychozy, wiedzą znacznie wykraczają poza opisy zawarte w podręcznikach psychiatrii
.
2
Według DSM-HI-R zaburzenia osobowości z pogranicza nerwicy i psychozy (
borderline personality
disorders
) są zaliczane do jednego z trzech typów zaburzeń osobowości wraz z zaburzeniami narcystycznymi,
antyspołecznymi i objawami teatralności (Carson i in. 1988). Do tego typu zaburzeń zaliczane są takie, które
charakteryzuje emocjonalność, impulsywne zachowania, antyspołeczne działania, skłonność do
dramatyzowania, teatralność (
histrionic
).
     Obecnie zaburzenia z pogranicza nerwicy i psychozy traktowane są jako samoistna
jednostka chorobowa (nosi ona nazwę angielską —
borderline case
, niemiecką —
Grenzfall
,
francuską —
cas limite
, hiszpańską —
caso limitofe
). Pacjenci, u których diagnozowana jest
ta jednostka, mają — najkrócej ujmując - strukturę osobowości typową dla psychotyków, ale
nie ujawniają zewnętrznych objawów psychozy. Inaczej mówiąc, mają częściowo zachowaną
zdolność różnicowania własnej osoby od otoczenia i dzięki temu w pewnym stopniu
zachowam kontakt z rzeczywistością.
Zewnętrzne objawy osobowości z pogranicza nerwicy i psychozy rzadko mają
charakter psychotyczny. Jeśli nawet takie objawy psychotyczne wystąpią, to są one
zjawiskami krótkotrwałymi, szybko przemijającymi (nawet bez leczenia) i słabo wyrażonymi.
Często mogą nie być zauważone przez otoczenie.
Pacjenci o tego typu zaburzeniach przejawiają objawy nerwicowe, ale w
przeciwieństwie do typowych neurotyków symptomy te są niestałe, zmienne i bardzo
nieokreślone. Dominują cechy typu zaburzeń poczucia tożsamości własnej osoby i niepełnego
różnicowania siebie od innych oraz trudności we wchodzeniu w bliższe związki z ludźmi
(Kemberg 1975, 1982).
Typowy pacjent nerwicowy może dokładnie opisać własne objawy. Natomiast pacjent
z osobowością z pogranicza nerwicy i psychozy zwykle nie potrafi określić, co mu dolega.
Zazwyczaj stwierdza, że nie ma radości życia, nie może, czy też nie umie nawiązywać
bliższych kontaktów z ludźmi, w tym związków seksualnych. Podaje, że czuje się „pusty w
środku", „bez emocji", „nie wie, co by chciał", nie dostrzega własnych potrzeb: „ja nie wiem,
co powinienem chcieć". Czuje się „ogólnie gorszy", nic mu nie sprawia przyjemności, nie
wie, kim jest, ani kim chce być. Pacjenci ci doznają niespecyficznego lęku, nie potrafią
określić przedmiotu tego lęku, uskarżają się na trwale obniżony nastrój bez wyraźnej
przyczyny, opisują fobie i natręctwa cechujące się dużą zmiennością, chwiejnością,
różnorodnością. W tej grupie pacjentów stwierdza się względnie częstsze niż w przeciętnej
populacji występowanie narkomanii, alkoholizmu i czynów kryminalnych.
Powyższe cechy zaburzeń rozwoju osobowości, braku poczucia własnej odrębności i
oddzielenie od obiektów (pierwotnie od rodziców, a następnie od innych ludzi z otoczenia)
powodują, że pacjenci ci w terapii zwykle wyrażają chęć, żeby terapeuta kierował nimi. Chcą,
aby określał on, co mają robić, mówić, z kim wchodzić w związki. W odpowiedzi na prośbę o
skojarzania (wypowiadanie swobodnych, nieselekcjonowanych myśli) zadają pytanie: „jakie
ja mam mieć skojarzenia?" Gdy prosi się ich o wypowiadanie przeżyć, pytają: „Co mam prze-
żywać?"
Innymi słowy, doświadczając poczucia niedojrzałości i braków we własnej osobie,
chcą „pożyczać osobowość" od terapeuty. Ale zwykle jednocześnie sami sobie zdają sprawę,
że jeśli terapeuta ulegnie i naprawdę zacznie nimi kierować, to jedynym efektem będzie
jeszcze większe pragnienie bycia kierowanym i przez to narastanie objawów. Jest to chęć
nerwicowa, która narasta i zaburza pacjenta w miarę jej zaspokajania.
Pragnienie bycia kierowanym przez ludzi (i przez terapeutę) łączy się zwykle z chęcią
podporządkowania sobie tych ludzi (i terapeuty). Jest to pozorny paradoks. Pacjent dąży do
podporządkowania sobie terapeuty, aby go zmusić do użycia magicznej mocy, dzięki której
będzie on mógł magicznie wpływać, usuwać problemy i kłopoty pacjenta. Mechanizm ten nie
jest świadomy.
Chęć bycia kierowanym przez innych oraz pragnienie wpływania na innych ludzi,
mają zwykle wspólny nieświadomy podtekst: pacjent unika własnej autonomii i indywiduacji.
Jest to z jednej strony wyrazem uległości wobec rodziców, którzy zabraniali autonomii. Z
drugiej strony na złość im chce być takim, jakim pragnęli go widzieć — nie samodzielnym,
nie autonomicznym. Pacjent taką postawę przenosi na osobę terapeuty.
Pragnienie uzyskania magicznej, omnipotentnej opieki rodzica (lub późniejszego
obiektu, który go symbolizuje) jest wynikiem nie pełnego wyodrębnienia „ja" od obiektu-
rodzica. Stanowi to przyczynę wielu zaburzeń u pacjentów o osobowości z pogranicza
nerwicy i psychozy. Jednocześnie może być to mechanizm obronny. W terapii może wystąpić
w postaci oporu.
U pacjentów z zaburzeniami typu borderline oraz u części psychotyków istnieje stały
konflikt między chęcią zbliżenia do ludzi (i terapeuty), a pragnieniem dużego dystansu.
Okresowo dominuje jedna bądź druga z tych tendencji. Jest to wyrazem przeniesienia
konfliktu pierwotnego z relacji z matką: chęci doznawania opieki w przeżyciu połączenia się
z nią (symbiozy) i jednoczesnego pragnienia niezależności, autonomii, bycia sobą. Jest to
wynikiem bardzo wczesnego konfliktu (z okresu niemowlęctwa) między tendencją do
symbiozy (bycia jedną osoba) i do separacji (bycia sobą, osobno). Konflikt ten w terapii
występuje zwykle jako opór i wymaga dokładnego analizowania.
1.3. DIAGNOZA RÓŻNICOWA
Różnicowanie zaburzeń z pogranicza nerwicy i psychozy od innych jednostek chorobowych
może opierać się na obserwacji ich odrębności w trzech dziedzinach.
- Specyficznych związków z obiektem,
- specyficznego działania obronnego,
- typowych objawów słabości ego.
Ponadto Kemberg (1975, 1982) zalicza do cech specyficznych dla tego rodzaju zaburzeń
czwartą odrębność: przewagę pierwotnego procesu myślenia nad wtórnym (typu fantazji
sennych). Wydaje się jednak, że jest to cecha występująca tylko u części pacjentów z
zaburzeniami z pogranicza nerwicy i psychozy.
1.3.1. Specyficzne związki z obiektem
Pacjenci o osobowości z pogranicza nerwicy i psychozy cierpią na brak prawdziwych,
wzajemnie satysfakcjonujących związków z jednym obiektem. Jednocześnie występuje u nich
tendencja, znacznie silniejsza niż u innych ludzi, do rozszczepiania obiektów na „złe" i
„dobre" oraz do rozszczepiania własnego „ja" na część „złą" i „dobrą". Natomiast, w
przeciwieństwie do psychotyków, jest u nich zachowane, choć zwykle nieprawidłowe,
różnicowanie własnej osoby od obiektów, U pacjentów z zaburzeniami z pogranicza nerwicy i
psychozy obserwuje się często powracanie do wspomnień o dawnych, „złych" obiektach,
Występuje u nich projekcja „złych" przeżyć na innych ludzi (przypisywanie im
wrogości, złej woli), spostrzeganie własnej osoby jako gorszej od innych oraz , mała ilość
sympatii do otoczenia.
Przeżycia omawianych pacjentów mają charakter symbiotyczny: doświadczają oni
braku granic między sobą a innymi ludźmi. Dlatego oczekują od innych, jak dziecko w fazie
symbiotycznej (wczesna faza niemowlęctwa), omnipotencji i działań magicznych.
Spodziewają się, że także terapia będzie polegała na magicznym wpływie. Sądzą, że terapeuta
nie wywiera takiego wpływu ze złej woli, więc należy go do tego zmusić.
Wśród tych pacjentów ogromną rolę odgrywa wiara w magię, cuda oraz w
omnipotencję osób z otoczenia, które są zwykle symbolami obiektów pierwotnych (matki i
ojca). Jest to wynik doświadczania braku wyraźnych granic między własnym ,Ja" a
pierwotnymi obiektami, zaś później — innymi ludźmi z otoczenia.
   [ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • tejsza.htw.pl

    •