ROZDZIAŁ 13 BECK OS. UNIKAJĄCA, Psychoterpia Zaburzeń Osobowości

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ROZDZIAŁ 13 OSOBOWOŚĆ UNIKAJĄCA
1.
WPROWADZENIE
Osobowość unikająca –charakterystka:
V
Utrwalony wzorzec unikania w sferze zachowań, emocji, poznania, który często
przeszkadza w realizacji celów.
V
W sferze poznawczej, główne tematy podtrzymujące unikanie: dezaprobata wobec
siebie; przekonanie, że nieprzyjemne myśli i emocje są nie do zniesienia; założenie,
że pokazanie prawdy o sobie lub asertywność wiąże się z odrzuceniem.
V
Pragnienie miłości, akceptacji, jednocześnie brak bliskości, związków
V
Przekonanie :”jestem społecznie nieprzystosowany i niepożądany” oraz „inni ludzie
są ode mnie lepsi i odrzucą mnie lub źle o mnie pomyślą, jeśli lepiej mnie poznają
V
Niska tolerancja na negatywne emocje, podejmują próby radzenia sobie- środki
psychoaktywne. Relacja z terapeutą prowokuje nieprzyjemne myśli i uczucia, często
stosują uniki, zmieniają temat, „mają pustkę w głowie”. Te emocjonalne i
poznawcze uniki wiążą się z myślami „ nie poradzę sobie z silnymi emocjami”,
„terapeuta pomyśli, że jestem słaby”, „jeśli pozwolę na uczucia negatywne, nastąpi
eskalacja, nigdy z tego nie wyjdę” .
V
Powody zgłaszania się: depresja, zaburzenia lękowe, nadużywanie substancji
psychoaktywnych, zaburzenia snu, dolegliwości związane z napięciem i stresem,
zaburzenia psychofizjologiczne.
V
Terapia poznawcza dla nich atrakcyjna, myślą, że nie trzeba się otwierać.
2.
RYS HISTORYCZNY
Millon (1969) stworzył konceptualizację zaburzenia osobowości unikającej(jako pierwszy
użył tego określenia) na podstawie teorii społeczno-poznawczej. Wg niego osobowość
unikająca składa się z wzorca” aktywnego odizolowania” będącego przejawem „ lęku i
nieufności względem innych”. Millon twierdzi, że osoby te są w ciągłej czujności, aby
pragnienie miłości nie spowodowało ponownego bólu, ochronić je może tylko czynne
wycofanie się. Mimo pragnienia relacji nauczyły się wyparcia tych uczuć.
Karen Horney opisała przypadek „osoby unikającej sytuacji interpersonalnych”
Definicja DSM-III-R „kontakty i relacje z innymi wiążą się z nieznośnym napięciem,
samotność jako sposób jego uniknięcia, osoby te tłumią swoje uczucia, a nawet
zaprzeczają ich istnieniu”
3.
BADANIA I DANE EMPIRYCZNE
Analiza rezultatów terapii (interwencje poznawcze + doskonalenie umiejętności
społecznych, czyli nie czysta terapia poznawcza)
Po terapii: mniejszy lęk przed sytuacjami społecznymi, większa liczba interakcji
społecznych. Podobne zmiany u pacjentów tylko po treningu umiejętności
społecznych(Stravynsky,Marks,Youle,1982).
Badacze dowodzą (Heimberg,Herbert,Hope),że osobowość unikająca to ilościowo
bardziej nasilona postać lęku uogólnionego. Badania pokazały skuteczność terapii
poznawczej w leczeniu uogólnionej fobii społecznej, ale odsetek pacjentów odpowiednio
reagujących na terapię był mniejszy niż odsetek osób z nieuogólnioną fobia społeczną.
(Brown,Hemimberg)
ã
badania te będą świadczyły o skuteczności terapii poznawczej
osobowości unikającej, wtedy gdy uzna się te diagnozy za tożsame.
4
.DIAGNOZA RÓŻNICOWA
Tabela. Kryteria diagnostyczne osobowości unikającej DSM-IV-TR
Cechy osobowości unikającej pokrywają się z właściwościami innych kategorii
diagnostycznych (uogólnionej fobii społecznej, lęku napadowego z agorafobią, osobowości
zależnej, schizoidalnej i schizotypowej). Aby postawić diagnozę różnicową
ã
pytać o
przekonania i interpretację objawów i wzorce unikania z przeszłości.
V
Fobia społeczna a osobowość unikająca. W fobii społecznej lęk w kilku
określonych sytuacjach społeczno-towarzyskich (np. wystąpienia),a
osobowość zależna czuje lęk we wszystkich kontekstach społecznych.
V
Napady paniki z agorafobią a osobowość unikająca. U osób z napadami paniki
jest to samo unikanie behawioralne i społeczne co u osobowości unikającej, ale
przyczyny są inne (lek napadowy i agorafobią- strach przed napadem paniki,
oddalenie od osoby, która może ocalić; osobowość unikająca- lek przed
krytyką lub odrzuceniem w syt. społecznej).
V
Osobowość zależna a osobowość unikająca mają podobne przekonanie o
sobie( „jestem niekompetentny”), lecz różni je obraz innych ludzi (zależna-
inni są silni, mogą otoczyć opieką; unikająca- inni są krytyczni i mogą
odrzucić). Osoby zależne dążą do bliskich związków(ukojenie),a unikające nie
angażują się w relacje.
V
Osobowość schizoidalna i schizotypowa i unikająca są wyizolowane
społecznie, jednak osobowość unikająca pragnie akceptacji i bliskości, a
schizoidalna i schizotypowa woli izolacje społeczną. Poza tym osobowość
schizoidalna jest obojętna na krytykę i odrzucenie, a schizotypowa reaguje na
negatywne zachowanie otoczenia, ale wynika to z nastawienia paranoidalnego,
a nie dezaprobaty wobec siebie(unikająca).
V
Osobowość unikająca a zaburzenia towarzyszące (zaburzenia z osi pierwszej,
dlatego w terapii trzeba jak najwcześniej rozpoznać unikającą, bo leczenie
zaburzeń z osi pierwszej wymaga metod leczenia możliwych po zastosowaniu
strategii przełamujących unikanie, inaczej ta skłonność hamuje postępy).
V
Mogą towarzyszyć zaburzenia pod postacią somatyczną(kiedy pozorna
przyczyna unikania społecznego to dolegliwości fizyczne) i dysocjacyjne ( gdy
wzorce unikania emocjonalnego tak skrajne, że występują zaburzenia
tożsamości, pamięci, świadomości.
4.
KONCEPTUALIZACJA
Diagram konceptualizacji poznawczej (Beck,1995)
V
Osobowość unikająca pragnie bliskości, utrzymuje niewiele relacji
V
Boją się inicjować relacje i pozytywnie reagować na próby nawiązania
V
Unikanie społeczne łatwo widoczne, uniki poznawcze od myślenia o sprawach
wywołujących niemiłe emocje, mają niską tolerancję na negatywne emocje.
4.1. Unikanie sytuacji społecznych
Przekonania kluczowe
V
Osobowość unikająca – kilka dysfunkcjonalnych przekonań, przeszkadzają jej w
społecznym funkcjonowaniu, nie muszą być w pełni wyartykułowane,
odzwierciedlają obraz siebie i innych
V
W dzieciństwie osoba znacząca(rodzic, nauczyciel) krytykowała, odrzucała
wielokrotnie
ã
powstają schematy „jestem do niczego”, ”nie da się mnie lubić,
jestem inny” oraz” innym ludziom na mnie nie zależy”.
Podstawowe założenia
V
Nie u wszystkich dzieci doznających krytyki rozwija się osobowość unikając. Osoby
te formułują założenia wyjaśniające negatywne interakcje” jeśli nie mam przyjaciół
to musze być inna, lub coś jest ze mną nie tak”
Lęk przed odrzuceniem
V
Osoba unikająca myśli, że ludzie będą negatywnie reagować tak jak krytyczna osoba
znacząca w dzieciństwie
V
Obawiają się, że inni zobaczą defekt, odrzucą je; boją się negatywnych emocji i
stresu po odrzuceniu
ã
więc unikają sytuacji społecznych, aby uniknąć bólu
V
Przekonanie o odrzuceniu obniża nastrój (perspektywa odrzucenia jest dla tej osoby
uzasadniona, motywuje ją własnymi cechami „ odrzucił mnie, bo jestem do
niczego”-
ã
taka atrybucja wynika z negatywnych przekonań o sobie i je wzmacnia,
pogłębia poczucie niedostosowania
V
Pozytywne interakcje społeczne nie bronią przed antycypacją odrzucenia „ jeśli
mnie lubi, to mnie nie zna, a jak mnie pozna to odrzuci. Lepiej sam się wycofam”
Samokrytycyzm
V
Osoba unikająca ma często sekwencje automatycznych myśli samokrytycznych-
ã
nieprzyjemne emocje ( nie weryfikują myśli automatycznych: „ jestem głupia”,
”jestem żałosny”)
V
Przed sytuacjami społecznymi i w ich trakcie
ã
myśli przewidujące negatywny
przebieg „ nie będę mieć nic do powiedzenia” (mogą, ale nie muszą być ich
świadomi, głównie uświadamiają sobie pochodne od nich negatywne emocje)
V
Nie weryfikuje myśli, woli stronić od sytuacji będących ich źródłem
Założenia dotyczące związków z innymi ludźmi
V
Osoby zaburzone myślą, że nie da się ich lubić tak naprawdę, jeśli uda im się ukryć
prawdę o sobie, to uda im się na chwilę oszukać otoczenie.
V
Wierzy, że nikt nie może się zbliżyć za bardzo, bo pozna prawdę” że są do
niczego”
ã
u podstawy tych myśli są założenia „ muszę zakładać maskę, aby inni
mnie polubili”
V
Nawiązując relacje, tworzy założenia ,co zrobić aby utrzymać przyjaźń, nie
doprowadza do konfrontacji, jest nieasertywna „musi być przez cały czas ze mnie
zadowolona”, „ nie mogę odmawiać”. Osoba żyje na skraju odrzucenia” jeśli
popełnię błąd odrzuci mnie”
V
Błędna ocena reakcji otoczenia
V
Osobowość unikająca ma problem z ocena reakcji otoczenia (pozytywne, neutralne
odczytuje jako negatywne). Tak jak osoby z fobią społeczną, osoba unikająca
 koncentruje się na fizjologicznych przeżyciach ,myślach, uczuciach, nie zwraca
uwagi na gesty osoby, z którą jest w kontakcie.
V
Dużą wagę przywiązuje do tego, by nikt o nich źle nie myślał, bo „jeśli ktoś mnie
skrytykuje, to jest prawda”.
V
Pozycja ,w której może być oceniona jest niebezpieczna, bo negatywne i neutralne
reakcje otoczenia potwierdzają, że jest coś z nimi nie tak.\
V
Brak jej wewnętrznych kryteriów oceny siebie w pozytywny sposób polega na
własnej interpretacji opinii innych ludzi.
Lekceważenie informacji pozytywnych.
V
Osobowość unikająca lekceważy też dowody, które inni uznają za oznakę lubienia,
akceptacji (mysli że udało jej się kogoś oszukać ,kwestionuje czyjś pozytywny
osąd)
ã
” nie jestem inteligentny, udało mi się po prostu oszukać”
4.2. Unikanie poznawcze, behawioralne, emocjonalne.
Poza unikaniem sytuacji społecznych, też unikanie poznawcze, behawioralne,
emocjonalne. Osobowość unikająca ucieka od myślenia o rzeczach powodujących
negatywne emocje i zachowują się tak by nie zmieniać sytuacji zaistniałej. Pojawia się
wzorzec unikania:
1.Os. unikająca uświadamia sobie nieprzyjemne uczucie (nie zawsze myśl
towarzyszącą)
2.Tolerancja na nieprzyjemne emocje jest niska, więc rozprasza uwagę, by poczuć się
lepiej. Przerywa daną czynność lub wycofuje się z planowanego działania (TV,
czytanie, aby odepchnąć nieprzyjemne myśli i uczucia)
3.Wzorzec uników poznawczych, behawioralnych wzmocniony poprawą
samopoczucia, więc automatyzuje się.
Pacjenci uświadamiają sobie tendencje do behawioralnego unikania choćby w części
(„jestem leniwa”)
ã
wzmacnia przekonanie o niekompetencji
ã
poczucie
beznadziejności.
Pacjent nie dostrzega ,ze unikanie to sposób radzenia sobie z nieprzyjemnymi
emocjami, nie zdaje sobie sprawy z unikania poznawczego i emocjonalnego dopóki
ktoś mu nie wytłumaczy.
Stosunek do negatywnych nastrojów.
V
Osoba unikająca ma dysfunkcjonalny stosunek do negatywnych emocji „ nie wolno
czuć się źle”, ”inni ludzie rzadko się boją”. Osoba unikająca boi się ,że gdy pozwoli
sobie na negatywne emocje, te nią zawładną i nie odzyska równowagi.
Usprawiedliwienia i racjonalizacje.
V
Osoba unikająca bardzo chce osiągnąć cel nawiązania relacji (brak bliskości
egodystoniczny,a u schizoidalnej egosyntoniczny)
V
Jednak ,gdy zdaje sobie sprawę ,co muszą zrobić by mieć przyjaciół, to koszty
doświadczania emocji negatywnych ich przerastają
ã
ma usprawiedliwienia, dlaczego
nie realizuje celu „za bardzo się zmęczę”, ”zrobię to później”
V
Dzięki tym wymówkom podtrzymuje unikanie behawioralne
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • tejsza.htw.pl

    •